كريم خواند، وجوهى ذكر كرده‌اند، يكى اينكه: چون آن نامه نامه مهر شده بود و در حديث هم آمده كه اكرام كتاب به مهر كردن آن است حتى بعضى‌[1] از اين مفسرين ادعا كرده‌اند كه معناى كرامت نامه، مهر آن است، وقتى گفته مى‌شود: من كتاب را اكرام كردم و نامه من كريم شد، معنايش اين است كه آن را مهر نهادم.

بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: وجهش اين است كه خط آن فوق العاده زيبا بوده و بيانى شيوا داشته.

بعضى‌[3] ديگر گفته‌اند كه: از اين جهت كريمش خواند كه از راه غير طبيعى يعنى به توسط مرغ هوا به او رسيده است، كه چه بسا خيال كرده است كتابى است آسمانى، و از اين قبيل وجوه بى پايه و بى اساس ديگر.

و حال آنكه خواننده خوب مى‌داند كه اين وجوه همه از قبيل تفسير به راى است، كه كسى را قانع نمى‌كند و ظاهرا آن علتى كه اينان را به اين حرفها كشانيده اين است كه:

خيال كرده‌اند جمله‌( إِنَّهُ بِسْمِ اللَّهِ‌) ...(مُسْلِمِينَ ) حكايت متن كتاب است و آن گاه ديده‌اند كه اين حرف با حمل جمله كه اين از سليمان است و اينكه بسم اللَّه ... بر تعليل و بيان علت كرامت كتاب نمى‌سازد، لذا براى رفع اين ناسازگارى آن طور كه ديديد به دست و پا افتاده‌اند.

و ما در جواب از اين پندار، مى‌گوييم: ظاهر ان مفسره در جمله (أَنْ لا تَعْلُوا عَلَى‌) اين است كه عبارت اصلى كتاب را نقل به معنا كند، نه اينكه بخواهد متن آن را حكايت كند و مضمونش نهى از علو بر صاحب نامه و امر به آمدن ملكه و تسليم او شدن است، پس اصلا هيچ محذورى در بين نيست.

(أَلَّا تَعْلُوا عَلَيَّ وَ أْتُونِي مُسْلِمِينَ) كلمه ان تفسيرى است كه در اينجا مضمون نامه سليمان را تفسير مى‌كند. كه بيانش گذشت.

و اينكه گفتيم بعضى‌[4] گفته‌اند: كلمه ان مصدريه و كلمه لا نافيه است صحيح نيست، براى اينكه اگر چنين باشد اولا مستلزم تقدير گرفتن مبتداء و يا خبرى بدون جهت است، (كه هيچ اجبارى به اينكار نيست). و ثانيا اينكه مى‌بينيم جمله و اتونى را بر آن‌

[1] تفسير كشاف، ج 3، ص 363.

[2] مجمع البيان، ج 7، ص 219.

[3] روح المعانى، ج 19، ص 195.

[4] روح المعانى، ج 19، ص 196.