مغفور و مرحومند و آنها هم مانند مرسلين خوفى ندارند.

بنا بر اين، استثناء اهل توبه از بين مرسلين، با اينكه داخل آنان نبودند، استثناء منقطع است و مراد از ظلم هم مطلق نافرمانى خدا، و مراد از حسن بعد از سوء هم توبه بعد از معصيت و يا عمل صالح بعد از عمل سوء است و معناى آيه مورد بحث اين است كه: هر چند گفتيم غير انبياء همه ظالمند، و ليكن كسى كه با ارتكاب گناه ظلم مى‌كند و سپس آن گناه و سوء را مبدل به حسن مى‌سازد، يعنى توبه مى‌كند يا عمل صالحى انجام مى‌دهد، من كه غفور و رحيمم ظلم او را مى‌آمرزم و به او ترحم مى‌كنم، پس او نيز نبايد بعد از اين از چيزى بترسد.

(وَ أَدْخِلْ يَدَكَ فِي جَيْبِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ ...) در اين آيه كلمه سوء به برص كه يك نوع بيمارى خطرناك پوستى است تفسير شده، كه قبلا هم ذكرش گذشت و ممكن است از سياق استظهار شود كه:

اولا: جمله‌(فِي تِسْعِ آياتٍ إِلى‌ فِرْعَوْنَ وَ قَوْمِهِ)، حال از دو معجزه عصا و يد بيضا باشد و معنا چنين باشد كه: اى موسى! تو عصايت را بينداز و دستت را به گريبان كن، در حالى كه اين دو معجزه دو تا از نه معجزه‌اى باشد كه براى دعوت فرعون و قومش به تو داديم.

و ثانيا: اينكه دو معجزه مذكور دو تا از آن نه معجزه باشد كه ما در تفسير آيه‌(وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى‌ تِسْعَ آياتٍ بَيِّناتٍ)[1] درباره اينكه اين نه معجزه كدام است بحث مفصلى كرديم، و بقيه الفاظ آيه روشن است.

(فَلَمَّا جاءَتْهُمْ آياتُنا مُبْصِرَةً قالُوا هذا سِحْرٌ مُبِينٌ) كلمه مبصرة به معناى واضح و روشن است و اينكه در مقابل گفتند:(هذا سِحْرٌ مُبِينٌ)، در حقيقت اهانتى بوده كه به آيات خدا كردند و دلالت واضح آنها را بر حقانيت دعوت موسى، به هيچ گرفتند و حتى نسبت به عدد آنها هم توجهى نكردند و جز به اين مقدار كه اين كارها هم كارى است، عنايتى بدان نورزيدند.

(وَ جَحَدُوا بِها وَ اسْتَيْقَنَتْها أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا ...) راغب گفته است: كلمه جحد به معناى انكار چيزى است كه در دل ثبوتش مسلم شده و يا اثبات چيزيست كه در قلب نفى آن به ثبوت رسيده است‌[2]، و كلمه استيقان و يقين هر دو به يك معناست.

[1] سوره اسرى، آيه 101.

[2] مفردات راغب، ماده جحد .