تسليت داده و نيز مؤمنين را به نجات، بشارت دهد و كفار را به عذاب تهديد كند.

( هَلْ أُنَبِّئُكُمْ عَلى‌ مَنْ تَنَزَّلُ الشَّياطِينُ‌) ...(كاذِبُونَ ) اين آيه معرفى مى‌كند كه شيطانها بر چه كسى نازل مى‌شوند، و صفات خاصه آن كس را بيان مى‌كند، تا بدانند كه رسول خدا 6 از آن كسان نبوده و قرآن هم از القائات شيطانها نيست و خطاب در آيه متوجه مشركين است.

پس اينكه فرمود: آيا شما را خبر دهم كه شيطانها بر چه كسى نازل مى‌شوند؟ در معناى اين است كه بفرمايد: آيا به شما معرفى كنيم كسانى را كه شيطانهاى جنى اخبار را برايشان مى‌برند؟ .

[توضيح اينكه شياطين بر هر افاك اثيم نازل مى‌شوند]

صاحب مجمع البيان در ذيل جمله‌(تَنَزَّلُ عَلى‌ كُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ) گفته: أفاك به معناى كذاب است و اصل كلمه إفك به معناى قلب، و زير و رو كردن است و أفاك (كه صيغه مبالغه آن است) به معناى كسى است كه بسيار قلب مى‌كند و اخبار را از طرف راستش به طرف دروغ بر مى‌گرداند. و كلمه اثيم به معناى كننده كار زشت است، وقتى مى‌گويند: أثم- ياثم- إثما كه فاعل عمل زشتى را مرتكب شده باشد و كلمه تاثم به معناى ترك اثم است‌[1] (كه در فارسى هم مى‌گوييم فلانى فلان عمل را زشت شمرد يعنى از ارتكاب آن خوددارى كرد. مترجم).

و اما اينكه فرمود: شيطانها بر هر افاكى اثيم نازل مى‌شوند، جهتش اين است كه شيطانها هيچ كارى جز جلوه دادن باطل به صورت حق و زينت دادن عمل زشت، كارى ندارند و معلوم است كه جز بر افاك اثيم، هم نازل نمى‌شوند.

و در جمله‌(يُلْقُونَ السَّمْعَ وَ أَكْثَرُهُمْ كاذِبُونَ) ظاهر چنين مى‌نمايد كه دو ضمير جمع در يلقون و در اكثرهم هر دو به شياطين بر مى‌گردد و سمع مصدر است، ولى به معناى مسموع است و مراد از آن مسموع، اخبار آسمانى است كه شيطانها و لو به طور ناقص مى‌شنيدند، چون شهاب ثاقب، آنها را مى‌راندند و نمى‌گذاشتند اخبار آسمانى را به طور كامل گوش دهند و آنچه استراق سمع مى‌كردند و مى‌شنيدند ناقص و غير تمام بود و به همين جهت دروغهاى بسيارى با آن مخلوط مى‌شد.

و اينكه فرمود:(وَ أَكْثَرُهُمْ كاذِبُونَ) معنايش اين است كه بيشتر شيطانها دروغگويند و اصلا از راست خبر نمى‌دهند، اين در صورتى است كه مراد از اكثر را اكثر افراد بگيريم و

[1] مجمع البيان، ج 7، ص 207.