نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 441
(أَوْفُوا الْكَيْلَ وَ لا
تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ)
كلمه كيل به معناى مقياسى است كه متاع را از نظر حجم با آن مىسنجند و
وفا كردن به كيل به اين معناست كه آن را كم نگيرند، و كلمه قسطاس به
معناى ترازويى است كه متاع را از نظر وزن با آن مىسنجند، و استقامت
قسطاس به اين است كه آن را عادلانه به كار بزنند. و اين دو آيه دستور مىدهد
به اينكه كمفروشى نكنند و در دادن و گرفتن كالا كيل و ترازو را درست به كار
ببرند.
(وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا
فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ) كلمه بخس به
معناى نقص در وزن و اندازهگيرى است، هم چنان كه كلمه اخسار به معناى
نقص در راس المال است.
و از ظاهر سياق بر مىآيد كه جمله (وَ لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْياءَهُمْ)- كالا و متاع مردم
را كم ندهيد متمم جمله(وَ زِنُوا
بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ) است، هم چنان كه جمله(وَ لا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ) قيدى است متمم جمله(أَوْفُوا
الْكَيْلَ) و جمله(وَ لا تَعْثَوْا فِي
الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ) تاكيد هر دو نهى، يعنى نهى
در لا تخسروا و نهى در(لا
تَبْخَسُوا) است و اثر شوم كمفروشى را بيان مىكند.
(وَ لا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ)- كلمه تعثوا از عثى است، كه مانند
عيث به معناى افساد است، بنا بر اين، كلمه مفسدين حالى است
كه تعثوا را تاكيد مىكند و در داستان شعيب در سوره هود و نيز در
تفسير آيه(وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِيمِ ذلِكَ خَيْرٌ وَ
أَحْسَنُ تَأْوِيلًا)[1] گفتارى پيرامون اينكه كمفروشى چه فسادهايى در اجتماع پديد مىآورد
گذرانديم، به آنجا مراجعه فرماييد.
(وَ اتَّقُوا الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الْجِبِلَّةَ
الْأَوَّلِينَ) در مجمع البيان فرموده كلمه
جبلة به معناى خلقى است كه هر موجودى بر آن خلق مفطور شده[2].
پس مراد از جبله، صاحبان جبلت است و معناى آيه اين است كه: از خدايى
كه شما و صاحبان جبلت گذشته را آفريده بترسيد، همان خدايى كه پدران گذشته شما و
شما را با اين فطرت آفريده كه فساد را تقبيح نموده به شئامت آن اعتراف كنيد.
و شايد اين نكتهاى كه به آن اشاره كرديم باعث شده كه خصوص مساله
جبلت در آيه