و لفظ قوم به قول بعضى‌[1] از علماء مذكر است و اگر گاهى ضمير مؤنث به آن بر مى‌گردانند به اعتبار جماعت مى‌باشد. بعضى‌[2] ديگر گفته‌اند: مؤنث است. و در مصباح گفته‌[3] هم در مؤنث به كار مى‌رود و هم در مذكر.

[وجه اينكه قوم نوح 7 را مكذب همه مرسلين خوانده و فرموده است:(كَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ)]

و اگر در جمله مورد بحث قوم نوح را تكذيب كننده همه مرسلين خوانده، با اينكه ايشان به غير از نوح پيغمبر ديگرى را تكذيب نكردند، از اين باب بوده كه دعوت انبياء و مرسلين يكى است و همه در دعوت به توحيد متفقند، پس اگر مردمى يكى از ايشان را تكذيب كند در حقيقت همه را تكذيب كرده و به همين جهت خداى سبحان ايمان به بعضى از ايشان بدون بعض ديگر را كفر به همه آنان خوانده و فرموده:(إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يُرِيدُونَ أَنْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ يَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَ نَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَّخِذُوا بَيْنَ ذلِكَ سَبِيلًا أُولئِكَ هُمُ الْكافِرُونَ حَقًّا)[4].

بعضى‌[5] از مفسرين در پاسخ از اشكال بالا گفته‌اند: اين از قبيل تعبير معروفى است كه مى‌گويند فلانى چارپايان سوار مى‌شود و لباسهاى برد مى‌پوشد، در حالى كه مى‌دانيم او سوار بيش از يك چارپا نشده و بيش از يك برد نپوشيده است، چيزى كه هست مى‌خواهند كنايه بياورند از اينكه او جنس چارپا سوار مى‌شود، نه همه چارپايان را. ولى توجيه اولى بهتر است، و عين اشكال بالا و دو توجيه آن در آيه بعدى كه مى‌فرمايد:(كَذَّبَتْ عادٌ الْمُرْسَلِينَ) و نيز آيه‌(كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِينَ) و آيات ديگر مشابه آن نيز مى‌آيد.

(إِذْ قالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَ لا تَتَّقُونَ).

يعنى زمانى كه برادرشان نوح به ايشان گفت: آيا تقوا پيشه نمى‌كنيد؟ و مراد از برادر هم نسب و خويشاوند است، هم چنان كه مى‌گويند: اخو تميم و اخو كليب، يعنى خويشاوند قبيله بنى تميم و بنى كليب، و استفهام در جمله، استفهام توبيخى است و معنايش اين است كه چرا تقوا پيشه نمى‌كنيد؟

[1] روح المعانى، ج 19، ص 106.

[2] تفسير كشاف، ج 3، ص 323.

[3] مصباح المنير، ص 715.

[4] كسانى كه به خدا و فرستادگان او كفر مى‌ورزند، و مى‌خواهند بين خدا و فرستادگانش جدايى بيندازند، و مى‌گويند ما به بعضى ايمان مى‌آوريم، و به بعضى كفر مى‌ورزيم، و مى‌خواهند بين اين دو، راهى جداگانه بگيرند، ايشان نيز در حقيقت كافرند. سوره نساء آيه 150 و 151.

[5] روح المعانى، ج 19، ص 106.