و اينكه با فاء تفريع فرمود:(أَ فَلا تَتَّقُونَ) معنايش اين است كه وقتى براى شما ربى نباشد كه مدبر امور شما باشد، پس با اين حال باز هم از خدا نمى‌ترسيد و از عذاب او بيم نمى‌داريد؟ كه غير او را مى‌پرستيد؟.

[افترائات و احتجاجاتى كه قوم نوح 7 در مقام انكار رسالت آن حضرت و در پاسخ دعوت او اظهار داشتند]

( فَقالَ الْمَلَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ ما هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ‌) ...(حَتَّى حِينٍ ).

كلمه ملأ به معناى بزرگان و اشراف قوم است، و اگر آنان را در اين آيه به وصف‌(الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَوْمِهِ) توصيف فرموده، اين توصيف براى توضيح است نه احتراز، براى اينكه اصلا از اشراف قوم نوح كسى به او ايمان نياورده بود، به دليل اينكه بنا به حكايت قرآن كريم به او گفتند:(وَ ما نَراكَ اتَّبَعَكَ إِلَّا الَّذِينَ هُمْ أَراذِلُنا بادِيَ الرَّأْيِ)[1].

سياق دلالت مى‌كند بر اينكه ملأ و بزرگان قوم نوح، مطالب اين دو آيه را در خطاب به عموم مردم مى‌گفته‌اند تا همه را از نوح روى‌گردان نموده عليه او تحريك، و بر آزار و اذيتش تشويق كنند، تا شايد به اين وسيله ساكنش سازند.

مطالبى كه اين دو آيه از گفته‌هاى آنان حكايت كرده اگر تجزيه و تحليل شود برگشت به چهار يا پنج اشكال مى‌كند كه يا جنبه افتراء دارد، يا مغالطه.

اول اينكه گفتند:(ما هذا إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُرِيدُ أَنْ يَتَفَضَّلَ عَلَيْكُمْ) و حاصلش اين است كه نوح يك فرد بشر است مثل خود شما، اگر او در ادعاى وحى الهى خود راست مى‌گفت و راستى با عالم غيب اتصال داشت، شما هم بايد مثل او اتصال مى‌داشتيد، چون شما در بشريت و لوازم آن هيچ دست كمى از او نداريد و چون چنين اتصالى در شما نيست پس او در ادعاى خود كاذب است؟.

زيرا ممكن نيست كمالى در خور طاقت بشر باشد، ولى در ميان تمامى افراد بشر فقط بك نفر به آن كمال برسد و بدون هيچ شاهدى مدعى آن گردد، پس ديگر هيچ وجهى براى عمل او نمى‌ماند، مگر اينكه بخواهد بر شما برترى يافته و رياست كند. دليلش هم همين است كه به بانگ بلند مى‌گويد: همه بايد از من پيروى نموده و مرا اطاعت كنيد، كه در حقيقت حجتى كه آورده‌اند منحل به دو حجت مى‌شود.

دوم اينكه گفتند:(وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَأَنْزَلَ مَلائِكَةً) كه حاصلش اين است كه اگر خدا خواسته باشد ما را به دعوت غيبى خود بخواند، بايد يكى از ملائكة مقرب خود، و يكى از

[1] ما نمى‌بينيم كسى از تو پيروى كرده باشد مگر كسانى كه همه، آنها را اراذل و بى شخصيت مى‌دانند. سوره هود، آيه 27.