نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 332
و اين صفت، صفت عباد رحمان در روز است كه در
ميان مردمند و اما صفت آنان در شب همان است كه آيه بعدى بيان نموده مىفرمايد:
(وَ الَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ
قِياماً) كلمه بيتوته به معناى ادراك شب است- چه بخوابد يا
نخوابد- و كلمه لربهم متعلق است به كلمه سجدا و دو
كلمه سجد و قيام جمع ساجد و قائم است و مراد از اين
بيتوته در شب در حال سجده و حال ايستاده اين است كه: شب را به عبادت خدا به آخر
مىرسانند، كه يكى از مصاديق عبادتشان همان نماز است كه هم افتادن به خاك جزء آن
است و هم به پا ايستادن.
و معناى آيه اين است كه: بندگان رحمان كسانى هستند كه شب را درك
مىكنند در حالى كه براى پروردگار خود سجده كنندگان و يا به پا ايستادگانند- يعنى
پشت سر هم سجده مىكنند و برمىخيزند-، ممكن هم هست كه مراد تهجد به نوافل شب
باشد.
(وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ
جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً)
كلمه غرام به معناى شدت و مصيبتى است كه دست از سر آدمى بر ندارد و
همواره ملازم او باشد. بقيه الفاظ آيه روشن است.
(إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً) ضمير در صدر آيه به كلمه جهنم بر مىگردد و دو
كلمه مستقر و مقام دو اسم مكان از استقرار و اقامت هستند.
و بقيه الفاظ آيه روشن است.
(وَ الَّذِينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ
يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً)
كلمه انفاق به معناى بذل مال و صرف آن در رفع حوايج خويشتن و يا
ديگران است و كلمه اسراف به معناى بيرون شدن از حد است، اما بيرون شدن
از حد اعتدال به طرف زياده روى و در خصوص مساله انفاق، زياده روى و تجاوز از حدى
است كه رعايت آن حد سزاوار و پسنديده است، در مقابل قتر - به فتح قاف و
سكون تاء- كه به معناى كمتر انفاق كردن است[1]،
چنانچه راغب گفته، و كلمه قتر إقتار و تقتير هر سه به يك معنا است.
كلمه قوام - به فتح قاف- به معناى حد وسط و معتدل است و
همين كلمه به كسره قاف به معناى مايه قوام هر چيز است و جمله بين ذلك
متعلق است به قوام، و معنايش اين است كه: بندگان رحمان انفاق مىكنند و انفاقشان
همواره در حد وسط و ميان اسراف و إقتار