و اين صفت، صفت عباد رحمان در روز است كه در ميان مردمند و اما صفت آنان در شب همان است كه آيه بعدى بيان نموده مى‌فرمايد:

(وَ الَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِياماً) كلمه بيتوته به معناى ادراك شب است- چه بخوابد يا نخوابد- و كلمه لربهم متعلق است به كلمه سجدا و دو كلمه سجد و قيام جمع ساجد و قائم است و مراد از اين بيتوته در شب در حال سجده و حال ايستاده اين است كه: شب را به عبادت خدا به آخر مى‌رسانند، كه يكى از مصاديق عبادتشان همان نماز است كه هم افتادن به خاك جزء آن است و هم به پا ايستادن.

و معناى آيه اين است كه: بندگان رحمان كسانى هستند كه شب را درك مى‌كنند در حالى كه براى پروردگار خود سجده كنندگان و يا به پا ايستادگانند- يعنى پشت سر هم سجده مى‌كنند و برمى‌خيزند-، ممكن هم هست كه مراد تهجد به نوافل شب باشد.

(وَ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذابَها كانَ غَراماً) كلمه غرام به معناى شدت و مصيبتى است كه دست از سر آدمى بر ندارد و همواره ملازم او باشد. بقيه الفاظ آيه روشن است.

(إِنَّها ساءَتْ مُسْتَقَرًّا وَ مُقاماً) ضمير در صدر آيه به كلمه جهنم بر مى‌گردد و دو كلمه مستقر و مقام دو اسم مكان از استقرار و اقامت هستند. و بقيه الفاظ آيه روشن است.

(وَ الَّذِينَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ يُسْرِفُوا وَ لَمْ يَقْتُرُوا وَ كانَ بَيْنَ ذلِكَ قَواماً) كلمه انفاق به معناى بذل مال و صرف آن در رفع حوايج خويشتن و يا ديگران است و كلمه اسراف به معناى بيرون شدن از حد است، اما بيرون شدن از حد اعتدال به طرف زياده روى و در خصوص مساله انفاق، زياده روى و تجاوز از حدى است كه رعايت آن حد سزاوار و پسنديده است، در مقابل قتر - به فتح قاف و سكون تاء- كه به معناى كمتر انفاق كردن است‌[1]، چنانچه راغب گفته، و كلمه قتر إقتار و تقتير هر سه به يك معنا است.

كلمه قوام - به فتح قاف- به معناى حد وسط و معتدل است و همين كلمه به كسره قاف به معناى مايه قوام هر چيز است و جمله بين ذلك متعلق است به قوام، و معنايش اين است كه: بندگان رحمان انفاق مى‌كنند و انفاقشان همواره در حد وسط و ميان اسراف و إقتار

[1] مفردات راغب، ماده قتر .