و معناى آيه اين است كه: ما آبى به اندازه- كه همان آب باران باشد- از جهت بالا نازل مى‌كنيم و در زمين ساكنش مى‌سازيم- يعنى در انبارهاى زير زمينى ذخيره‌اش مى‌كنيم و به صورت چشمه‌سارها و نهرها و چاه‌ها، از كوه‌ها و زمينهاى هموار بيرونش مى‌دهيم، در حالى كه ما مى‌توانستيم آن را از بين ببريم، به طورى كه شما نفهميد.

(فَأَنْشَأْنا لَكُمْ بِهِ جَنَّاتٍ مِنْ نَخِيلٍ وَ أَعْنابٍ ...) انشاء جنات به معناى احداث و تربيت باغها است و معناى آيه روشن است.

(وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَيْناءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَ صِبْغٍ لِلْآكِلِينَ) اين جمله عطف است بر جنات، يعنى ما با آن باران جنات و باغهايى رويانيديم و نيز درختى كه در طور سينا است و از ثمره آن روغن به دست مى‌آيد- كه مراد از آيه، درخت زيتون است. و جمله تنبت بالدهن يعنى ميوه‌اى مى‌دهد كه در آن روغن هست، و صبغ للآكلين يعنى مى‌روياند صبغى براى خورندگان. و صبغ - به كسره صاد و سكون باء- به معناى خورش است، و اگر در بين همه درختان زيتون را نام برد، به خاطر عجيب بودن اين درخت است، و معناى آيه روشن است.

(وَ إِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقِيكُمْ مِمَّا فِي بُطُونِها ...) كلمه عبرت به معناى دليلى است كه با آن استدلال شود بر اينكه خدا مدبر امر خلق است، و به ايشان رؤوف و رحيم است. و مراد از اينكه فرمود: شما را از آنچه در بطون چهار پايان است سيراب مى‌كنيم اين است كه شير آن حيوانات را به انسانها مى‌نوشاند. و مراد از منافع بسيار ، انتفاعى است كه بشر از پشم و مو و كرك و پوست و ساير منافع آنها مى‌برد، و از گوشت آنها مى‌خورد.

(وَ عَلَيْها وَ عَلَى الْفُلْكِ تُحْمَلُونَ) ضمير در عليها به انعام بر مى‌گردد. و حمل بر انعام شدن همان شترسوارى است كه در خشكى انجام مى‌شود و مقابل آن حمل در دريا است كه با فلك يعنى كشتى انجام مى‌شود. و بنا بر اين، آيه شريفه همان مضمون آيه (وَ حَمَلْناهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ) [1] را مى‌دهد، و كلمه فلك جمع فلكه است كه به معناى كشتى است.

[1] سوره اسرى، آيه 70.