دارد و نه در صفات و تنها با آن، نوعى اتحاد و تعلق دارد تا آن را در راه رسيدن به مقاصدش به كار گيرد، مانند آلتى كه در دست صاحب آلت است، و در انجام مقاصدش استعمال مى‌كند، نظير قلم براى نويسنده. پس تن آدمى هم آلتى است براى جان آدمى.

و اين همان حقيقتى است كه از آيه (وَ قالُوا أَ إِذا ضَلَلْنا فِي الْأَرْضِ أَ إِنَّا لَفِي خَلْقٍ جَدِيدٍ بَلْ هُمْ بِلِقاءِ رَبِّهِمْ كافِرُونَ قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ‌) [1] هم استفاده مى‌شود. پس آنكه ملائكه در حين مرگ او را مى‌گيرند آن انسان است، و آنچه در قبر متلاشى مى‌شود و مى‌پوسد، آن بدن انسان است، نه خود انسان.

در آيه مورد بحث چند گونه حرف عطف به كار برده شده، چند جا با ثم عطف شده، و چند جا با فاء . بعضى‌[2] از مفسرين در وجه آن گفته‌اند: مواردى كه با ثم عطف شده معطوف كاملا با معطوف عليه مغايرت دارد، مانند سه جمله (ثُمَّ جَعَلْناهُ نُطْفَةً ) و(ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً) و(ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ) و مواردى كه با فاء عطف شده آن مغايرت را ندارد مانند سه جمله‌(فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً)،(فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظاماً) و( فَكَسَوْنَا الْعِظامَ لَحْماً .)

[معناى بركت و اينكه فرمود:(فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ) و اشاره به اينكه خلقت اختصاص به خداى تعالى ندارد]

(فَتَبارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخالِقِينَ) راغب مى‌گويد: اصل ماده برك - با فتح باء و سكون راء و كاف- به معناى سينه شتر است. وقتى مى‌گويند برك البعير معنايش اين است كه شتر، زانو به زمين زد و از همين معنا، معناى لزوم را اعتبار كرده‌اند. و نيز مى‌گويد: آب انبار را هم از اين جهت بركه به كسر باء و سكون راء- مى‌گويند كه آب در آن توقف مى‌كند. بركت را هم كه به معناى خير الهى است از اين جهت كه نحوه ثبوتى دارد بركت گفته‌اند. و مبارك به چيزى مى‌گويند كه آن خير الهى در آن باشد.

باز ايشان اضافه كرده چون خير الهى از جايى و به نحوى صادر مى‌شود كه نه محسوس كسى است و نه شمردنى و نه محدود شدنى، از اين جهت هر چيزى را كه در آن زيادى غير محسوس ديده شود، مبارك خوانده و مى‌گويند چقدر با بركت است‌[3].

[1] گفتند آيا بعد از آنكه در زمين گم شديم دوباره خلقت جديدى به خود مى‌گيريم؟ اينان نسبت به ديدار پروردگارشان كافرند، بگو شما( در زمين گم نمى‌شويد) بلكه ملك الموت همان كه موكل بر شما است جان شما را مى‌گيرد. سوره الم سجده، آيات 10 و 11.

[2] روح المعانى، ج 18، ص 15.

[3] مفردات راغب، ماده برك .