دعوتى است حق، و ناشى از رسالتى از جانب خداى تعالى، و كتابى نازل شده از ناحيه او، و نيز در اين سوره چند نوبت پشت سر هم ايرادهايى كه كفار بر نبوت آن جناب از ناحيه خدا، و بر نازل بودن كتابش از جانب خدا كرده‌اند، دفع شده، و در اين دفع عنايتى بالغ به كار رفته.

و چون بيان اين غرض مستلزم احتجاج بر مساله توحيد و نفى شريك، و بيان پاره‌اى از اوصاف قيامت، و صفات پسنديده‌اى از مؤمنين بود، لذا به اين مسائل نيز پرداخته، ولى همه اين بيانات را با لحن انذار و تخويف ايفاء نمود، نه تبشير و تشويق.

اين را هم بايد گفت كه اين سوره به شهادت سياق عمومى آيات آن در مكه نازل شده، جز اينكه چه بسا بعضى‌[1] از مفسرين سه آيه آن را استثناء كرده، گفته‌اند كه: در مدينه نازل شده است، و آن سه آيه عبارت است از آيه‌( وَ الَّذِينَ لا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ) ...(غَفُوراً رَحِيماً .)

و شايد وجه در آن اين باشد كه در اين سه آيه مساله حرمت زنا مطرح شده، ولى شما خواننده عزيز به خاطر داريد كه در تفسير آيه خمر از سوره مائده آنجا كه اخبار را نقل كرديم، گفتيم كه: حرمت زنا و شراب از اول ظهور دعوت اسلامى معروف بوده، كه يكى از احكام اين دين است.

و عجيب از بعضى‌[2] از مفسرين است كه گفته‌اند: همه سوره مدنى است، مگر سه آيه از آن كه اولش:(تَبارَكَ الَّذِي) و آخرش كلمه نشورا است.

[توضيح آيه:(تَبارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‌ عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعالَمِينَ نَذِيراً)]

(تَبارَكَ الَّذِي نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى‌ عَبْدِهِ لِيَكُونَ لِلْعالَمِينَ نَذِيراً) كلمه تبارك از ماده بركة - به دو فتحه- است كه به معناى ثبوت خير در هر چيز است.

مانند ثبوت آب در بركه (آب انبار)، و اين معنا از واژه برك البعير گرفته شده، كه به معناى آن است كه شتر سينه به زمين بگذارد و بخوابد، كلمه تبارك هم از همان ريشه اشتقاق يافته، و معنايش ثبوت خير است در هر چيزى كه مى‌گوييم مبارك است، چيزى كه هست صيغه تبارك علاوه بر افاده معناى مزبور،- به طورى كه گفته‌اند[3]- مبالغه در آن را نيز مى‌رساند. و اين صيغه تقريبا مى‌توان گفت از كلماتى است كه جز در مواردى نادر بر غير خدا اطلاق نمى‌شود.

كلمه فرقان به معناى فرق است، و اگر قرآن كريم را فرقان ناميد از آن جهت بوده‌

[1] مجمع البيان، ج 7، ص 159.

[2] روح المعانى، ج 18، ص 230 به نقل از ضحاك.

[3] روح المعانى، ج 18، ص 230.