نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 212
و جمله(وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً) مانند
جمله(وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ) عطف
است بر جمله(لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ)
و اصل معنا ليبدلن خوفهم امنا بوده، به طور سادهتر اينكه در واقع
بايد مىفرمود ترس ايشان را مبدل به امنيت كرديم ولى فرموده
ايشان را بعد از ترس، مبدل به امنيت كرديم و تبديل را به خود آنان نسبت داد،
حالا يا از باب مجاز عقلى است، و يا آنكه مضاف را چون معلوم بوده حذف كرده، زيرا
جمله(مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ)
مىفهماند كه آن محذوف خوف، و تقدير ليبدلن خوفهم بوده، و يا آنكه از
اين باب نبوده، بلكه كلمه امنا به معناى آمنين بوده كه در اين صورت
معنا اين مىشود كه: خدا ايشان را بعد از ترسشان مبدل كرد به ايمنان و به هر حال، مراد
از خوف آن ترسى است كه مؤمنين صدر اسلام از كفار و منافقين داشتند.
و جمله(يَعْبُدُونَنِي لا
يُشْرِكُونَ بِي شَيْئاً) را اگر بخواهيم با سياق
آيات بهتر وفق دهيم، بايد حال از ضمير در جمله(لَيُبَدِّلَنَّهُمْ) بگيريم، كه معنا چنين
مىشود: خدا ترس ايشان را مبدل به امنيت كرد، در حالى كه ايشان مرا پرستش
كنند، و چيزى شريك من ندانند .
و اگر در اين آيه التفاتى از غيبت يبدلنهم به تكلم
مرا عبادت كنند بكار برده و جمله يعبدوننى را با جمله
چيزى را شريك من ندانند تاكيد كرده، و كلمه شيئا را نكره آورده،
كه خود دلالت مىكند بر نفى شريك به طور اطلاق، همه اين نكات حكم مىكند بر اينكه
مراد از عبادت، خداپرستى خالص است، به طورى كه هيچ شايبهاى از شرك- چه شرك جلى و
چه شرك خفى- در آن راه نداشته باشد، و خلاصه معنا اين مىشود كه خدا مجتمع آنان را
مجتمعى ايمن مىسازد، تا در آن جز خدا هيچ چيز ديگرى پرستش نشود، و هيچ ربى غير از
خدا قائل نباشند.
و كلمه ذلك در جمله (وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذلِكَ) به طورى كه سياق
شهادت مىدهد اشاره است به موعود، بنا بر اين، مناسبتر آن است كه كلمه
كفر را به معناى كفران، و در مقابل شكر بدانيم، و چنين معنا كنيم كه:
و هر كس كفران كند و خدا را شكر نگويد، و بعد از تحقق اين وعده عوض شكر با كفر و
نفاق و ساير گناهان مهلكه، كفران نعمت كند، چنين كسانى كاملا در فسقند و فسق
هم عبارت است از بيرون شدن از زى بندگى.
[اختلاف شديد مفسرين پيرامون مورد نزول اين آيه و مفاد آن و بيان
حق مطلب در اين باره]
مفسرين در اين آيه شريفه اختلافاتى شديد و زيادى دارند.
بعضى[1] گفتهاند:
درباره اصحاب رسول خدا 6 نازل شده، و خدا