كدر، آنها را روشن مى‌كنند، با اين تفاوت كه ظهور اشياء به نور الهى عين وجود يافتن آنها است، ولى ظهور اجسام كثيف به وسيله انوار حسى غير از اصل وجود آنها است.

در اين ميان نور خاصى هست كه تنها مؤمنين با آن روشن مى‌شوند، و به وسيله آن به سوى اعمال صالح راه مى‌يابند و آن نور معرفت است كه دلها و ديده‌هاى مؤمنين در روزى كه دلها و ديده‌ها زير و رو مى‌شود، به آن روشن مى‌گردد، و در نتيجه به سوى سعادت جاودانه خود هدايت مى‌شوند، و آنچه در دنيا برايشان غيب بود در آن روز برايشان عيان مى‌شود.

خداى تعالى اين نور را به چراغى مثل زده كه در شيشه‌اى قرار داشته باشد و با روغن زيتونى در غايت صفا بسوزد و چون شيشه چراغ نيز صاف است، مانند كوكب درى بدرخشد، و صفاى اين با صفاى آن، نور على نور تشكيل دهد، و اين چراغ در خانه‌هاى عبادت آويخته باشد، خانه‌هايى كه در آنها مردانى مؤمن، خداى را تسبيح كنند، مردانى كه تجارت و بيع ايشان را از ياد پروردگارشان و از عبادت خدا باز نمى‌دارد.

اين مثال، صفت نور معرفتى است كه خداى تعالى مؤمنين را با آن گرامى داشته، نورى كه دنبالش سعادت هميشگى است، و كفار را از آن محروم كرده، و ايشان را در ظلماتى قرار داده كه هيچ نمى‌بينند. پس كسى كه مشغول با پروردگار خويش باشد و از متاع حيات دنيا اعراض كند به نورى از ناحيه خدا اختصاص مى‌يابد، و خدا هر چه بخواهد مى‌كند، ملك از آن او است، و باز گشت به سوى او است، و هر حكمى بخواهد مى‌راند، قطره باران و تگرگ را از يك ابر مى‌بارد، و شب و روز را جابجا مى‌كند، گروهى از حيوانات را طورى قرار داده كه با شكم راه بروند، و گروهى ديگر با دو پا و گروه سوم با چهار پا، با اينكه همه آنها را از آب آفريده.

اين آيات چنان نيست كه به كلى با آيات قبلى اجنبى باشد، بلكه وجه اتصالى با آنها دارد، چون آيات قبل كه احكام و شرايع را بيان مى‌كرد بدينجا خاتمه يافت كه‌(وَ لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ آياتٍ مُبَيِّناتٍ وَ مَثَلًا مِنَ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِينَ) كه در آن گفتگو از بيان شد، و معلوم است كه بيان به معناى اظهار حقايق معارف، و در نتيجه تنويرى است الهى.

علاوه بر اين در آيه مذكور كلمه آيات آمده بود، و آيات همان قرآن است كه خداى تعالى در چند جا آن را نور خوانده، مانند آيه‌(وَ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ نُوراً مُبِيناً)[1].

[1] به سوى شما نازل كرديم نورى آشكارا. سوره نساء، آيه 174.