نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 15 صفحه : 155
جمع بصر است كه همان عضو بيننده باشد و از
اينجا معلوم مىشود كه كلمه من در جمله(مِنْ أَبْصارِهِمْ) براى ابتداى غايت است، و يا براى بيان جنس،
و يا تبعيض باشد كه هر يك را مفسرى[1] گفته، و
معنايش اين است كه مؤمنين چشمپوشى را از خود چشم شروع كنند.
[دستور غض بصر و حفظ عورات و امر به حجاب دارى و آشكار نساختن
مواضع زينت و ...]
پس در جمله(قُلْ
لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ) از
آنجايى كه كلمه يغضوا مترتب بر قل- بگو مىباشد نظير
ترتبى كه جواب شرط بر شرط دارد قهرا دلالت مىكند بر اينكه قول در اينجا به معناى
امر است، و معناى جمله اين است كه به مؤمنين امر كن كه چشم خود را بپوشند، و تقدير
آن اين است كه: ايشان را امر به غض و چشمپوشى كن كه اگر امر بكنى چشم خود
را مىپوشند ، و اين آيه به جاى اينكه نهى از چشمچرانى كند، امر به پوشيدن
چشم كرده و فرقى ندارد، آن امر اين نهى را هم افاده مىكند و چون مطلق است نگاه به
زن اجنبى را بر مردان، و نگاه به مرد اجنبى را بر زنان تحريم فرموده.
و جمله(وَ يَحْفَظُوا
فُرُوجَهُمْ) نيز به معناى اين است كه به ايشان امر كن تا فرج خود را حفظ كنند و
كلمه فرجه و فرج به معناى شكاف در ميان دو چيز است كه با
آن از عورت كنايه آوردهاند، و در قرآن كريم هم كه سرشار از اخلاق و ادب است هميشه
اين كنايه را استعمال كرده، به طورى كه راغب گفته در عرف هم به خاطر كثرت استعمال
مانند نص و اسم صريح براى عورت شده است[2].
و مقابلهاى كه ميان جمله(يَغُضُّوا
مِنْ أَبْصارِهِمْ) با جمله(يَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ) افتاده، اين معنا را
مىرساند كه مراد از حفظ فروج پوشاندن آن از نظر نامحرمان است، نه حفظ
آن از زنا و لواط كه بعضى پنداشتهاند، در روايت هم از امام صادق (ع) رسيده كه
فرمود: تمامى آياتى كه در قرآن درباره حفظ فروج هست به معناى حفظ از زنا است، به
غير اين آيه كه منظور در آن حفظ از نظر است.
و بنا بر اين ممكن است جمله اولى از اين دو جمله را با جمله دومى
تقييد كرده، و گفت مدلول آيه تنها نهى از نظر كردن به عورت، و امر به پوشاندن آن
است.
آن گاه به مصلحت اين حكم اشاره نموده، و با بيان آن مردم را تحريك
مىكند كه مراقب اين حكم باشند و آن اشاره اين است كه مىفرمايد: اين بهتر
شما را پاك مىكند، علاوه بر اين خدا به آنچه مىكنيد با خبر است .