است، و مى‌خواهد بفرمايد: افراد پليد همان پليدى‌ها را دوست مى‌دارند، و لياقت بيش از آن را ندارند آدم زناكار به خاطر خباثت و پليدى ذاتش جز به زنى مثل خود ميل نمى‌كند، او از زنى خوشش مى‌آيد كه چون خودش زناكار و پليد، و يا بدتر از خودش زنى مشرك و بى دين باشد و همچنين زن زناكار جز به مردى مثل خود متعفن و پليد، و يا بدتر از خودش مشرك و بى دين تمايل ندارد. پس آيه شريفه در مقام بيان اعم اغلب است، هم چنان كه در آيه ديگر از همين سوره فرموده:(الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ)[1].

يكى‌[2] ديگر اينكه مراد از آيه شريفه تقبيح اينگونه افراد است، و معنايش اين است كه لايق به حال مرد زناكار اين است كه جز زن زناكار و يا بدتر از او را نگيرد و لايق به حال زن زناكار هم اين است كه جز به مرد زناكار و يا بدتر از او يعنى مشرك، شوهر نكند و مراد از نكاح عقد نكاح و ازدواج مشروع است و جمله‌(وَ حُرِّمَ ذلِكَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ) عطف است بر اول آيه، و مراد اين است كه زنا بر مؤمنين حرام شده، (نه ازدواج با زناكار)[3].

ولى اين دو وجه از اين رو صحيح نيستند كه با سياق آيه و مخصوصا با اتصال صدر و ذيل آن به يكديگر كه قبلا بدان اشاره رفت سازگار نيستند.

وجه‌[4] سوم اينكه اصلا اين آيه شريفه نسخ شده، و ناسخ آن آيه‌(وَ أَنْكِحُوا الْأَيامى‌ مِنْكُمْ وَ الصَّالِحِينَ مِنْ عِبادِكُمْ وَ إِمائِكُمْ)[5] است.

جواب اين وجه هم اين است كه نسبت ميان آيه مورد بحث و اين آيه نسبت عموم و خصوص مطلق است، يعنى اين آيه عام است و آيه مورد بحث آن را تخصيص زده، فرموده:

اينكه در آنجا به طور عموم گفتيم دختران خود و صالحان از برده و كنيزان خود را همسر دهيد مخصوص است به غير زناكاران مصر در زنا و در اينگونه موارد كه عامى بعد از خاص وارد مى‌شود آن را نسخ نمى‌كند.

بله اگر هم بگوييم نسخ شده مناسب‌تر آن است كه بگوييم ناسخ آن، آيه 221 سوره بقره است، كه مى‌فرمايد:

[1] زنان پليد براى مردان پليد، و مردان پليد براى زنان پليدند. سوره نور آيه 26.

[2] روح المعانى، ج 18، ص 84.

[3] فرق بين اين دو وجه اين است كه وجه اول صرفا از تمايلات مرد و زن زناكار خبر مى‌دهد كه اينگونه افراد، پليدند و وجه دومى وجهى است اخلاقى براى اجتناب از زنا مترجم .

[4] مجمع البيان، ج 7، ص 125 به نقل از سعيد بن مسيب.

[5] سوره نور آيه 32.