اين كلام زجر و چخ كردن اهل جهنم و قطع كلام ايشان است.

(إِنَّهُ كانَ فَرِيقٌ مِنْ عِبادِي يَقُولُونَ رَبَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ) اين فريق كه در اين آيه درباره آنان بحث فرموده مؤمنين در دنيا هستند كه ايمانشان، توبه و بازگشت به سوى خدا است، هم چنان كه در كلام مجيدش آن را توبه خوانده و درخواستشان شمول رحمت را،- همان رحمتى كه در آخرت مخصوص به مؤمنين است- در خواست توفيق براى سعادت است، تا در نتيجه عملى كنند كه داخل بهشت شوند و به همين جهت در اين آيه كه متوسل به خدا شده‌اند، اسم خير الراحمين او را وسيله قرار دادند.

پس كلام مؤمنين در دنيا معنايش توبه و درخواست رستگارى و سعادت است، و اين عين همان چيزى است كه اينان در اين آيه خواسته‌اند، تنها فرقى كه هست اين است كه موقف مختلف شده، اين حرف را بايد در موقف دنيا مى‌زدند.

[جواب رد خداوند به توبه و تقاضاى دوزخيان‌]

(فَاتَّخَذْتُمُوهُمْ سِخْرِيًّا حَتَّى أَنْسَوْكُمْ ذِكْرِي وَ كُنْتُمْ مِنْهُمْ تَضْحَكُونَ) همه ضميرهاى خطاب به كفار و ضميرهاى غيبت به مؤمنين بر مى‌گردد، و سياق شاهد است بر اينكه مراد از ذكرى همان كلام مؤمنين است كه در دنيا مى‌گفتند(رَبَّنا آمَنَّا فَاغْفِرْ لَنا وَ ارْحَمْنا ...) كه مضمون كلام خود كفار هم در آتش دوزخ همين است.

و اينكه فرمود:(حَتَّى أَنْسَوْكُمْ ذِكْرِي) معنايش اين است كه همين اشتغالتان به مسخره كردن مؤمنين، و خنديدن به ايشان، ذكر مرا از يادتان برده، و اگر اينطور نفرمود، بلكه فرمود: مؤمنين ذكر مرا از يادتان بردند، خواست تا بفهماند مؤمنين در نظر آنان احترام و شانى نداشتند، مگر همين كه مسخره شوند.

(إِنِّي جَزَيْتُهُمُ الْيَوْمَ بِما صَبَرُوا أَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ) مراد از اليوم روز جزا است، و متعلق صبر چيزى است كه از سياق فهميده مى‌شود و به خاطر اختصار نامش را نبرده و معنايش صبر در ذكر خدا است، با اينكه شما ايشان را به خاطر همان ذكر مسخره مى‌كرديد و اينكه فرمود:(أَنَّهُمْ هُمُ الْفائِزُونَ) در مقام حصر است، يعنى تنها ايشان رستگارند نه شما.

و اين آيات چهارگانه‌( قالَ اخْسَؤُا) ...(هُمُ الْفائِزُونَ ) در مقام مايوس كردن كفار است كه به طور قطع از رستگارى خود مايوس شوند، به خاطر آن اعترافى كه كردند، و دنبالش تقاضاى بازگشت به دنيا نمودند، و حاصل معناى آنها اين است كه به طور قطع مايوس باشيد، از آنچه طلب مى‌كنيد، و در طلب آن اعتراف به جرم نموديد، زيرا اين طلب خود نوعى عمل است، كه آنهم ظرفش دنيا است، هم چنان كه بندگان مؤمن من دنيا را وسيله رستگارى‌