(فَكُلُوا مِنْها وَ أَطْعِمُوا الْبائِسَ الْفَقِيرَ) كلمه بائس از بؤس است كه به معناى شدت فقر و احتياج است. و اين آيه شريفه مشتمل بر دو نوع حكم است يكى ترخيصى كه همان امر به خوردن از قربانى است و يكى الزامى كه عبارت است از اطعام به فقير.

( ثُمَّ لْيَقْضُوا تَفَثَهُمْ وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ .)

كلمه تفث به معناى چرك بدن است. و قضاى تفث به معناى زايل كردن هر چيزى است كه به خاطر احرام در بدن پيدا شده، مانند ناخن، مو، و امثال آن. و قضاى تفث، كنايه است از بيرون شدن از احرام و مقصود از جمله‌(وَ لْيُوفُوا نُذُورَهُمْ) اتمام هر تكليفى است كه با نذر و امثال آن به گردنشان آمده. و مراد از(وَ لْيَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِ الْعَتِيقِ) بنا بر آنچه در تفسير ائمه اهل بيت (ع) آمده، طواف نساء است، چون خروج از احرام به طورى كه همه محرمات احرام حلال شود جز با طواف نساء صورت نمى‌گيرد و طواف نساء آخرين عمل حج است كه بعد از آن تمامى محرمات حلال مى‌شود.

و منظور از بيت عتيق كعبه است كه به خاطر قديمى بودنش به اين نام ناميده شده، چون اولين خانه‌اى كه براى عبادت خدا در زمين ساخته شد همين كعبه بوده هم چنان كه قرآن كريم هم فرموده:(إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبارَكاً وَ هُدىً لِلْعالَمِينَ)[1] و امروز قريب چهار هزار سال از عمر اين خانه مى‌گذرد و هنوز آباد و معمور است. و در آن روزهايى كه آيات مورد بحث نازل مى‌شود بيش از دو هزار و پانصد سال از عمر آن گذشته بود.

(ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ حُرُماتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ عِنْدَ رَبِّهِ) كلمه حرمت به معناى هر چيزى است كه هتك و اهانت به آن جايز نباشد، و رعايت حرمتش لازم باشد. و كلمه اوثان جمع وثن است كه به معناى بت مى‌باشد.

و كلمه زور به معناى انحراف از حق است، و به همين جهت دروغ را نيز زور مى‌گويند، و همچنين هر سخن باطل ديگرى را.

و كلمه ذلك در تقدير الامر ذلك است، يعنى آنچه ما براى ابراهيم و مردم بعد از وى تشريع كرديم و مناسكى كه براى حج مقرر داشتيم اين‌ها است كه ذكر كرده و بدان اشاره نموديم. و به عبارت ساده‌تر بعد از آنكه بيان كرد كه مناسك حج عبارت است از

[1] اولين خانه‌اى كه براى مردم بنا نهاده شد، هر آينه آن خانه‌اى است كه در مكه است، خانه‌اى است مبارك و مايه هدايت عالميان، سوره آل عمران، آيه 96.