نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 14 صفحه : 270
محنت بوده، و موسى او را خليفه خود در ميان
آنان كرده، سفارش كرده بود كه(اخْلُفْنِي فِي
قَوْمِي وَ أَصْلِحْ وَ لا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ)[1].
و گويا اينكه فرمود:(ما
مَنَعَكَ) متضمن اين معنا است كه: چه چيز تو را بر آن وا- داشت
يعنى چه چيز تو را واداشت كه از من پيروى نكنى و چه چيز مانع پيروى تو از من شد؟ و
يا چه چيز تو را با دعوت به سوى خود از پيروى من منع كرد؟ پس اين تعبير نظير آيه(قالَ ما مَنَعَكَ أَلَّا تَسْجُدَ إِذْ أَمَرْتُكَ)[2] است.
و معناى آن اين است كه موسى در عتاب به هارون گفت: چه چيز تو
را از پيروى طريقه و روش من كه جلوگيرى قوم از ضلالت و غيرت به خرج دادن در راه
خدا است باز داشت، آيا دستور مرا عصيان كردى كه گفته بودم سبيل مفسدان را پيروى
مكن؟ .
(قالَ يَا بْنَ أُمَّ لا تَأْخُذْ بِلِحْيَتِي وَ لا
بِرَأْسِي ...) كلمه(يَا بْنَ أُمَّ) در اصل يا بن امى بوده و
اين تعبيرى است كه براى به رحم آوردن طرف براى تحريك كردن و رأفت او آورده مىشود،
هارون آن را گفت تا شايد غضب موسى را فرو بنشاند، و از اينكه گفت: سر و ريش
مرا مگير معلوم مىشود كه موسى از شدت غضب موسى سر و ريش هارون را گرفت تا
او را بزند، هم چنان كه قرآن كريم در جاى ديگر نيز فرموده:
(إِنِّي خَشِيتُ أَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي
إِسْرائِيلَ وَ لَمْ تَرْقُبْ قَوْلِي)-
اين جمله، تعليل مطلبى است كه حذف شده، چون كلام دلالت بر آن داشته، و حاصل آن
مطلب اين است كه اگر مىخواستم از پرستش گوساله جلوگيرشان شوم و مقاومت كنم هر چند
به هر جا كه خواست منجر شود، مرا جز عده مختصرى اطاعت نمىكردند، و اين باعث مىشد
بنى اسرائيل دو دسته شوند، يكى مؤمن و مطيع و ديگرى مشرك و نافرمان و اين دودستگى
باعث مىشد كه وحدت كلمهشان از بين برود و اتفاق ظاهرىشان جاى خود را به تفرقه و
اختلاف بسپارد و چه بسا كار به كشتار هم مىانجاميد لذا به ياد سفارش تو افتادم كه
مرا دستور به اصلاح دادى و فرمودى:(أَصْلِحْ وَ لا
تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ) و لذا ترسيدم وقتى
كه بر مىگردى تفرقه و دو دستگى قوم را ببينى اعتراض كنى كه: (فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنِي إِسْرائِيلَ وَ لَمْ تَرْقُبْ قَوْلِي)- رعايت
[1] تو در ميان قوم من جانشين من باش و اصلاح كن و از راه مفسدان
پيروى مكن، سوره اعراف، آيه 142.
[2]( خداوند به او) فرمود: چه چيز تو را مانع شد كه سجده كنى در
آن هنگام كه به تو فرمان دادم؟
سوره اعراف، آيه 12.
[3] سر برادر را گرفت و به طرف خود كشيد. سوره اعراف، آيه 150.
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 14 صفحه : 270