نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 14 صفحه : 238
پاسخى كه موسى (ع) به سؤال فرعون داد و گفت:(عِلْمُها عِنْدَ رَبِّي) نيز
مرتبط به گفت و شنود قبلى است، بنا بر اين جمله(الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ مَهْداً)
دنباله همان گفتگو است و تتمه داستان هدايت عمومى، و به رخ كشيدن شواهدى روشن براى
آن است.
پس خداى سبحان آدميان را چون كودكى كه در گهوارهاش مىگذراند و براى
زندگى دنيا پرورشش مىدهند، در گهواره زمين قرار داد تا او را براى زندگى شريفتر
و رقاء يافتهاى به نام آخرت تربيت كند.
و نيز براى انسان در روى زمين راهها و جادههايى قرار داد تا از اين
جادهها منتقل شود به اينكه بين او و هدفش كه براى آن هدف خلق شده و عبارت است از
تقرب به خداى تعالى و دخول در حظيره كرامت، راهى است كه بايد آن را بپيمايد،
همانطور كه براى رسيدن به مقاصد دنيا بايد راهها و جادههايى طى كند.
و نيز خداوند از آسمان آبى- كه همان آب بارانها باشد- نازل كرد و
آبهاى چشمهها و نهرها و درياها را جارى ساخت و به وسيله آن ازواج يعنى انواع و
اصناف گياهان نزديك به هم را رويانيد و شما را به طريقه خوردن آن راهنمايى نمود كه
در همه اينها آيات و معجزاتى است كه هر صاحب خردى را به سوى هدايت او و ربوبيتش
راهنمايى مىكند.
پس جمله(الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ
الْأَرْضَ مَهْداً) اشاره است به قرار گرفتن آدمى در زمين و
ادامه حياتش، و همين خود از هدايت است و جمله (وَ جَعَلَ لَكُمْ فِيها سُبُلًا) اشاره است به راههايى
كه آدميان در زمين و در بين نقاط مختلف آن كشيده و طى مىكنند تا به مقاصد خود
برسند، كه اين نيز از باب هدايت است، و جمله(وَ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَخْرَجْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْ نَباتٍ شَتَّى
كُلُوا وَ ارْعَوْا أَنْعامَكُمْ) اشاره است به اينكه
انسانها و حيوانات را به استفاده از نباتات راهنمايى كرده كه اگر نمىكرد
نمىتوانستند زنده بمانند و نيز آسمان را به فرستادن باران و باران را به باريدن و
نبات را به روييدن هدايت فرمود.
حرف باء در به باء سببيت است، كه نظام سببيت
و مسببيت ميان امور اين عالم را تصديق مىكند و مراد از ازواج بودن نباتات، انواع
و اصناف داشتن آن است، انواع و اصناف نزديك به هم، همانطور كه مفسرين آن را چنين
تفسير كردهاند و يا مراد از آن حقيقت معناى زوجيت است كه دلالت كند بر اينكه نر و
مادگى ميان گياهان نيز هست، هم چنان كه علم روز نيز همين را مىگويد و در حقيقت
قرآن كريم در چندين قرن قبل از پيدايش علوم امروز از اين حقيقت خبر داده.
در جمله(فَأَخْرَجْنا بِهِ أَزْواجاً
مِنْ نَباتٍ شَتَّى) التفات از غيبت به تكلم با
غير به كار
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 14 صفحه : 238