اثرى براى دين قيم باقى نمى‌ماند، هر چند منكر معاد قائل به وحدانيت خداوند و ساير معارف حق باشد، و به همين جهت است كه مى‌بينيم خداى تعالى فراموش كردن قيامت را ريشه تمامى گمراهيها ناميده و فرمود:(إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ بِما نَسُوا يَوْمَ الْحِسابِ)[1].

[بيان اينكه انسان عجول بوده و آن سان كه در طلب خيرات است در پى شر نيز مى‌باشد(وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ)]

(وَ يَدْعُ الْإِنْسانُ بِالشَّرِّ دُعاءَهُ بِالْخَيْرِ وَ كانَ الْإِنْسانُ عَجُولًا).

مراد از دعا بطورى كه از سياق آيه استفاده مى‌شود مطلق طلب است، چه به لفظ دعا باشد مثل خدايا مال و اولاد بر من روزى كن و ... و چه بدون لفظ صورت گيرد و به صورت سعى و عمل بوده باشد، همه اينها دعا و درخواست از خداست، حتى اگر اين درخواست از كسى صادر شود كه به خدا معتقد نبوده و توجهى به درخواست از خدا ندارد، چون در حقيقت غير از خدا معطى و مانعى وجود ندارد هم چنان كه فرمود:(يَسْئَلُهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ)[2] و نيز فرموده:(وَ آتاكُمْ مِنْ كُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ)[3].

پس به شهادت اين دو آيه، دعا به معناى مطلق طلب است، و حرف باء در دو كلمه: بالشر و بالخير براى چسباندن فعل به مفعول آن است و مقصود اين است كه انسان به همان نحو شر را مى‌خواند و آن را درخواست مى‌كند كه خير را مى‌طلبد.

بنا بر اين مقصود از اينكه فرمود: انسان عجول است اين خواهد بود كه او وقتى چيزى را طلب مى‌كند صبر و حوصله به خرج نمى‌دهد، در جهات صلاح و فساد خود نمى‌انديشد تا در آنچه طلب مى‌كند راه خير برايش مشخص گردد، و از آن راه به طلبش اقدام كند بلكه به محض اينكه چيزى را برايش تعريف كردند و مطابق ميلش ديد با عجله و شتابزدگى به سويش مى‌رود و در نتيجه گاهى آن امر، شرى از آب در مى‌آيد كه مايه خسارت و زحمتش مى‌شود، و گاهى هم خيرى بوده كه از آن نفع مى‌برد.

اين آيه و آيات بعديش در سياق توبيخ و سرزنشى است كه ناشى از منت نهادن خداى تعالى در آيات قبل است كه مساله هدايت اقوم را به رخ بندگانش مى‌كشد، گويى كه فرموده است: ما كتابى نازل كرديم كه شما را به سوى ملتى اقوم هدايت مى‌كند و گروندگان به آن ملت و كيش را به سعادت و بهشت مى‌رساند و به سوى اجرى عظيم و خيرى‌

[1] آنان كه از راه خدا گمراه شوند چون روز حساب( و قيامت را) فراموش كرده‌اند به عذاب سخت معذب خواهند شد. سوره ص، آيه 26.

[2] از او درخواست مى‌كند هر آن كس كه در آسمانها و زمين است. سوره رحمن، آيه 30.

[3] و بشما داده از هر نعمتى كه خواستيد. سوره ابراهيم، آيه 34.