به معناى دادن حق بطور تمام است، بدون خردلى كم و كاست، و در اين جمله توفيه را متعلق بر خود عمل كرده و فرموده:(ما عَمِلَتْ) يعنى خود عملش را بدون كم و كاست به او مى‌دهند، پس مى‌فهماند كه پاداش و كيفر آن روز خود عمل است بدون اينكه در آن تصرفى كرده و تغيير داده باشند يا عوض كرده باشند، و در اين كمال عدالت است، چون چيزى بر آنچه مستحق است اضافه نكرده و چيزى از آن كم نمى‌كنند، و بهمين جهت دنبالش اضافه فرموده: (وَ هُمْ لا يُظْلَمُونَ‌)- و ايشان ظلم نمى‌شود .

بنا بر اين، در آيه شريفه به دو نكته اشاره رفته است:

نكته اول اينكه: هيچ كس در قيامت از شخصى ديگر دفاع نمى‌كند، بلكه تنها و تنها به دفاع از خود اشتغال دارد، ديگر مجالى برايش نمى‌ماند كه به غير خود بپردازد و غم ديگرى را بخورد، و اين نكته در آيه‌(يَوْمَ لا يُغْنِي مَوْلًى عَنْ مَوْلًى شَيْئاً)[1] و نيز آيه‌(يَوْمَ لا يَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ)[2](يَوْمٌ لا بَيْعٌ فِيهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ)[3] خاطر نشان شده است.

نكته دوم اينكه: دفاعى كه هر كس از خودش مى‌كند سودى ندارد، و آنچه را كه سزاوار او است از او دور نمى‌كند، براى اينكه سزايى كه به او مى‌دهند خود عمل اوست، و ديگر معنا ندارد كه نسبت عمل كسى را از او سلب كنند، و اينگونه سزا دادن هيچ شائبه ظلم ندارد.

بحث روايتى [ (رواياتى در باره تقيه در ذيل آيه: (إِلَّا مَنْ أُكْرِهَ ...) و نزول آن در باره عمار ياسر و ...)]

در الدر المنثور است كه ابن منذر و ابن ابى حاتم و ابن مردويه از ابن عباس روايت كرده‌اند كه گفت: چون رسول خدا 6 خواست به مدينه مهاجرت كند به اصحابش فرمود: از دور من پراكنده شويد، هر كس توانايى دارد بماند آخر شب حركت كند و هر كس ندارد همين اول شب به راه بيفتد، هر جا كه به اطلاعتان رسيد كه من در آنجا منزل كرده‌ام به من ملحق شويد.

بلال مؤذن و خباب و عمار، و زنى از قريش كه مسلمان شده بود ماندند تا صبح شد،

[1] روزى كه هيچ دوستى به درد دوستى نمى‌خورد. سوره دخان، آيه 41.

[2] روزى كه مال و فرزندان سودى نمى‌بخشند. سوره شعراء، آيه 19.

[3] روزى كه نه خريد و فروش در آن هست، نه دوستى و نه پارتى بازى. سوره بقره، آيه 254.