نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 425
عجيب و فاضله است
بطورى كه نمىتوان غرائب و حقايق آن را شمرد و سپس بحث در پيرامون عسل كه آن را با
مجاهدتهاى پىگيرش تهيه مىكند، و خواص عسل، بحثهايى است كه از طاقت اين كتاب خارج
است، و خواننده بايد به كتابهايى كه در خصوص اين مباحث نوشته شده مراجعه نمايد.
خداى تعالى
آيه مورد بحث را با جمله(إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ
يَتَفَكَّرُونَ) ختم فرموده، و در آيات مورد بحث اين تعبير به صورتهاى
مختلفى تكرار شده. آيهاى كه مربوط به زنده كردن زمين بعد از موتش بود با جمله(لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ) ختم گرديده و آيه مربوط به ثمرات نخيل و
اعناب با جمله(لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ)، و آيه مورد بحث كه
مربوط به امر نحل است با جمله(لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ) و شايد علتش
اين باشد كه: توجه به مساله مرگ و زندگى طبعا براى انسان پند و عبرتآور مىباشد و
لذا تعبير به سمع با اين مقام مناسبتر است. و توجه انسان به ميوههاى
درختان از جهت اينكه مفيد و مورد استفاده است يك نظر برهانى و استدلالى است كه
بيانگر پيوستگى تدبير و ارتباط نظامهاى جزئى به يكديگر مىباشد و اين نظر با تعقل
مناسبتر است. و آنجا كه سخن از زنبور عسل و زندگى آن كه سراسر عجايب و دقائق است
به ميان آمد و آن اسرار و دقائق براى انسانها كشف نمىشود مگر با تفكر، پس زندگى
زنبور عسل آيتى است براى مردمى كه تفكر كنند.
قبلا اشاره
كرده بوديم كه در اين سوره التفاتهاى مختلفى بكار رفته و عمده آن در همين آيات
مورد بحث است كه در يك فراز خطاب را از در رحمت براى مشركين و شفقت به حال ايشان
(كه خود از آن خبر نداشتند) متوجه ايشان نموده در فراز ديگرى بخاطر كفر و لجاجتشان
از خطاب به آنان اعراض نموده خطاب را متوجه رسول خدا 6 كرده است، و اين التفات
در آيات اين سوره مشهود است كه دائما در فرازى خطاب متوجه مشركين و در فرازى ديگر
متوجه رسول خدا 6 مىشود.
كلمه
ارذل اسم تفضيل از رذالت و پستى است، و مراد از ارذل العمر به
قرينه جمله(لِكَيْ لا يَعْلَمَ ...) سن شيخوخت و پيرى
است، كه قواى شعور و ادراك در آن انحطاط پيدا مىكند، و البته اين انحطاط به
اختلاف مزاجها مختلف مىشود، و غالبا از سن هفتاد و پنج سالگى شروع مىشود.
و معناى آيه
اين است كه: خدا شما گروه مردم را خلق كرده پس آن گاه شما را در
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 425