خطاب در اين
آيه هم مانند خطاب در آيه(إِنَّ الْخِزْيَ الْيَوْمَ وَ
السُّوءَ عَلَى الْكافِرِينَ)، و در آيه(الَّذِينَ
تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ) به مجموع كافرين است، نه يك يك آنان، و بنا
بر اين، برگشت معناى آيه مورد بحث نظير اين مىشود كه مثلا بگوييم: تا يك يك
شما از درى از درهاى جهنم كه مناسب كردههايتان است وارد شويد ، نه اينكه
معنايش اين باشد كه:
هر يك
از شما از همه درهاى جهنم، و يا از چند تاى آن وارد مىشويد ، تا بگويى معناى
صحيحى نيست، و ما در تفسير آيه( لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ لِكُلِّ
بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ)[1]() در معناى
چند در داشتن جهنم بحثى گذرانديم.
مقصود از
متكبرين همان مستكبرينند، به اين معنا كه مصداقا هر دو يكى هستند، هر چند كه عنايت
لفظى در آن دو مختلف است، يك جا اقتضاء مىكند آن طور تعبير شود، و يك جا اينطور،
مانند مسلم و مستسلم، كه از نظر مصداق يكى هستند، پس مستكبر، آن كسى است كه براى
خود طلب بزرگى مىكند و آن خواسته را از قوه به فعليت و از دل به خارج در مىآورد،
و متكبر آن كسى است كه تكبر را براى خود قبول كرده آن را براى خود صفتى مىسازد.
[معناى
آيه:(قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ
قالُوا خَيْراً) و مراد از( لِلَّذِينَ اتَّقَوْا) ]
(وَ قِيلَ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا ما ذا أَنْزَلَ رَبُّكُمْ قالُوا خَيْراً ...).
در اين جمله
مردمان با تقوا كه در دنيا چنين وصفى داشتند مسئول قرار گرفتهاند، و اينكه
گفتيم: الذين اتقوا دارندگان اين صفت بوده و تقوا وصف استمرارى ايشان
است، دليلش هم اين است كه در آخرين آيه و در آيه بعدى، تقوا را صفت استمرارى آنان
گرفته و از ايشان به متقين تعبير فرموده است، پس مىتوان گفت: مسئولين از ميان
مردم با تقوا در اين آيه آن عدهاى هستند كه در تقوا و ايمان، كامل و برجسته
شدهاند، هم چنان كه مسئولين از آن طائفه ديگر نيز شرار و كملين كفر هستند.
پس اينكه
بعضى[2] گفتهاند:
مراد از اين كلمه مطلق مؤمنين هستند كه از شرك، تقوا ورزيدهاند و يا حد اكثر از
بعضى از گناهان هم پرهيز كردهاند، كلام صحيحى نيست.
و اينكه از
قول مسئولين، حكايت كرد كه در جواب سائل گفتند: خيرا ،
[1] براى آن هفت در است كه براى هر درى طائفهاى از كفار تعيين
شدهاند. سوره حجر، آيه 44.