نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 466
در باره آثار سوء
سرپيچى فرموده: غير موصوف ما نزل بهم- آنچه بر سرشان مىآيد قابل وصف
نيست آن گاه خداى تعالى از همين سرانجام بدى كه قابل وصف نيست خبر داده
مىفرمايد:(أُولئِكَ
لَهُمْ سُوءُ الْحِسابِ وَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ) و(سُوءُ
الْحِسابِ) آن حسابى است كه ناراحت
كننده است و مايه مسرت نيست، و بهمين جهت در حقيقت اضافه سوء به حساب، از باب
اضافه صفت به موصوف است.
سپس بهمين
سوء عاقبت اشاره نموده آن را چنين مذمت مىكند:(وَ بِئْسَ
الْمِهادُ)، يعنى بد مهادى است مهادى كه بر ايشان آماده شده و بنا است در آن
جاى گيرند.
و مجموع
جمله(أُولئِكَ لَهُمْ سُوءُ الْحِسابِ ...) كه مشتمل بر
كلمه اشاره هم هست در محل تعليل است براى افتداء و بازخريد، و در كلام عرب تعليل
با اشاره زياد است، مثلا گفته مىشود: من با فلانى چنين و چنان مىكنم (زيرا) او
همان كسى است كه چنين و چنان كرد.
و معناى آيه-
و خدا داناتر است- اين است: براى كسانى كه اجابت كردند دعوت حق پروردگارشان را
سرانجامى نيك است، و كسانى كه استجابت نكردند او را سرانجامى دارند كه راضى
مىشوند براى خلاصى از آن، ما فوق آنچه را كه ممكن است آرزويش را بكنند فديه
بدهند، زيرا عاقبت بدى كه بر سرشان مىآيد متضمن و يا مقارن حسابى سخت و استقرار
در جهنم است، آرى مهادشان بدترين مهاد است.
و اگر در آيه
شريفه به جاى ايمان و كفر، استجابت و عدم استجابت آمده بخاطر رعايت تناسب با مثلى
است كه در آيه قبلى زده شده. ايمان را كه همان قبول دعوت است با قبول وادىها و
فراگرفتن هر يك از آب باران تشبيه نموده است.
[وصف
گروندگان به حق و(أُولُوا الْأَلْبابِ) و مقايسه آنان با
جاهلان به حق]
استفهام در
اين آيه استفهام انكارى، و در جاى تعليل بكار رفته و مضمون آيه قبلى را تعليل
مىكند، و سرانجام حال آن دو طائفه را از جهت پذيرفتن دعوت حق و نپذيرفتن آن بطور
تفصيل بيان مىنمايد.
و خلاصه بيان
مزبور اين است كه حق در دلهاى اين طائفه كه دعوت پروردگار خود را پذيرفتند جاىگير
گشته و دلهايشان الباب و دلهاى حقيقى مىگردد، كه آثار و بركات يك دل
واقعى را دارد، و آن آثار عبارتست از تذكر و بينايى. و نيز از خواص اين گونه دلها
كه صاحبانش با آن خواص شناخته مىشوند اين است كه صاحبانشان كه همان(أُولُوا الْأَلْبابِ) باشند بر وفاى به عهد خدا پايدارند، و آن عهدى
را كه خداوند به فطرتشان از ايشان (و از همه
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 466