نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 444
اينكه غير خدا چيزهاى
ديگرى اولياء باشند ادعايى است كه خودش تكذيب كننده خود است، و معنايش اين است كه
در عين داشتن ولايت، ولايت نداشته باشند، و اين خود تناقض صريح است به اينكه
اوليائى غير اولياء و اربابى بدون ربوبيت باشند.
و اگر در
آنچه گذشت كه گفتيم آيه مورد بحث به منزله خلاصهگيرى از آيات قبلى است دقت كنيم
خواهيم ديد كه برگشت مفاد آيه همانند اين است كه بگوئيم: حال كه آنچه گفتيم معلوم
شد، بگوئيد ببينيم كيست پروردگار آسمانها و زمين غير از خدا؟ آيا هنوز هم غير از
خدا اوليائى كه مالك نفع و ضررى نيستند مىگيريد؟
و اگر بجاى
جمله بالا فرمود: بگو آيا هنوز هم ... و خلاصه بجاى تفريع، پيغمبرش را
دستور مىدهد كه چنين و چنان بگو، و چند بار هم كلمه بگو را تكرار
كرده بدين منظور بوده كه بفهماند مشركين با پليدى جهل و عنادى كه دارند لايق اين
نيستند كه خدا ايشان را مستقيما مورد خطاب قرار دهد، و اين خود از لطائف نظم قرآن
كريم است.(قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمى وَ الْبَصِيرُ أَمْ هَلْ
تَسْتَوِي الظُّلُماتُ وَ النُّورُ).
بعد از آنكه
در آيات قبل حجت را بر مشركين اتمام نمود در اين آيه به رسول خدا 6 دستور مىدهد
كه اين دو مثال را براى ايشان بزند، با يكى حال مؤمن و كافر را بر ايشان مجسم سازد
و بفرمايد: كافر كه با وجود تماميت حجت حق و با وجود آيات بينات، تسليم حق
نمىشود، با همان حجتها كور مىشود، و مؤمن با همان آيات بينات بينا مىشود، و هيچ
عاقلى اين دو را يكسان نمىداند. و با دومى وضع ايمان و كفر را بيان كند و
بفرمايد: كفر به حق، ظلمات است، و ايمان به حق، نور است، و هيچ عاقلى كافر را كه
در آن ظلمات، و مؤمن را كه در آن نور قرار دارد مساوى نمىداند.
پس مشركين هم
اگر عقل سليمى- كه مدعى آنند- مىداشتند در برابر حق تسليم شده از باطل دست
برمىداشتند و به خداى واحد ايمان مىآوردند.
[توحيد
خالق به معناى توحيد رب است و با اعتقاد به وحدانيت خالق، اعتقاد به ربوبيت ارباب
و آله مورد ندارد]
گفتار خداى
تعالى با مشركين، در آيات قبل در سياق خطاب بود، ولى در اين آيه ناگهان سياق عوض
شده حالت غيبت به خود مىگيرد و بجاى اينكه بفرمايد: جعلتم و يا
عليكم فرموده جعلوا و يا عليهم ، اين التفات براى
اين بود كه بفهماند از اينجا ديگر روى سخن با ايشان نيست، بلكه با رسول خدا 6
است، و از رسول خدا 6 هم نخواسته كه آن را به مشركين القاء كند.
آن گاه در
جواب احتمالى كه جمله بالا متضمن آن است دوباره مانند سياق قبل، به
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 11 صفحه : 444