مانند آيه‌(تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ)[1].

يعنى ايمان بياوريد و جهاد بكنيد، و در آيه مورد بحث يعنى زراعت بكنيد ، به دليل اينكه دنبالش مى‌فرمايد: پس آنچه را درو مى‌كنيد در سنبله‌اش بگذاريد و اينكه يوسف (ع) دستور داد كه گندم را نكوبند و هم چنان در سنبله‌اش بگذارند براى اين بود كه جانور نمى‌تواند داخل سنبله شود، و در نتيجه گندم هر چه هم بماند خراب نمى‌شود بخلاف اينكه آن را بكوبند و از سنبله جدا كنند كه خيلى زود فاسد مى‌شود.

بنا بر آنچه گفته شد معناى آيه چنين مى‌شود: هفت سال پى در پى كشت و زرع كنيد، و هر چه درو كرديد در سنبله‌اش بگذاريد تا فاسد نگردد، و همه را بدينگونه انبار كنيد مگر اندكى كه آذوقه آن سال شما است.

(ثُمَّ يَأْتِي مِنْ بَعْدِ ذلِكَ سَبْعٌ شِدادٌ يَأْكُلْنَ ما قَدَّمْتُمْ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلًا مِمَّا تُحْصِنُونَ).

كلمه شداد جمع شديد از ماده شدت است، به معناى صعوبت و دشوارى، چون در سالهاى قحطى و گرانى مردم در صعوبت و مشقتند و يا از باب شد عليه و به معناى حمله آوردن است، و اين با جمله بعدى كه مى‌فرمايد: (يَأْكُلْنَ ما قَدَّمْتُمْ لَهُنَ‌) (در آن هفت سال، مورد حمله قحطى قرار مى‌گيرند و)- از آنچه شما برايشان اندوخته‌ايد مى‌خورند مناسب‌تر است.

و بنا بر اين، كلام مشتمل بر يك تمثيل لطيفى خواهد بود، زيرا سالهاى قحطى چون درنده‌اى خون‌آشام است كه به مردم حمله مى‌آورد، و ايشان را دريده و مى‌خورد، كه اگر مردم ذخيره‌اى داشته باشند اين درنده متوجه آن ذخيره‌ها شده و از خود مردم منصرف مى‌شود.

كلمه احصان به معناى احراز و ذخيره كردن است و معناى آيه اين است كه پس از هفت سال فراوانى، هفت سال قحطى پديد مى‌آيد كه بر شما حمله مى‌كنند و آنچه شما از پيش اندوخته كرده‌ايد مى‌خورند مگر اندكى را كه انبار كرده و ذخيره نموده‌ايد.

(ثُمَّ يَأْتِي مِنْ بَعْدِ ذلِكَ عامٌ فِيهِ يُغاثُ النَّاسُ وَ فِيهِ يَعْصِرُونَ).

وقتى گفته مى‌شود: غاثه اللَّه و همچنين اغاثه به معناى اين است كه خدا او را يارى كرد، و همچنين يغيثه - به فتحه و ضمه ياء ، هر دو به معناى ينصره است، بخلاف غاث يغيث كه مشتق از غيث به معناى باران است، پس اينكه فرمود:(فِيهِ يُغاثُ النَّاسُ) اگر از غوث باشد معنايش اين مى‌شود كه مردم در آن چند سال از ناحيه خدا يارى مى‌شوند، و از گرفتارى و مشقت گرانى رهايى مى‌يابند،

[1] به خدا و رسولش ايمان مى‌آوريد و در راه خدا جهاد مى‌كنيد. سوره صف، آيه 11.