شنيدن اين مثل عبرت بگيرد، و اين مثل از باب استعاره تمثيلى است، نه از باب تشبيه مفرد به مفرد، هر چند كه جمله‌(كَماءٍ أَنْزَلْناهُ) در نظر ابتدايى به نظر مى‌آيد كه از باب تشبيه مفرد به مفرد است، و نظائر اين مثال در مثلهاى قرآن شايع است، و كلمه زخرف به معناى زينت و نيز به معناى بهجت است، و جمله لم تغن از ماده غنى است كه اگر در مورد مكان استعمال شود، يعنى گفته شود فلان غنى فى المكان معنايش اين مى‌شود كه فلانى در فلان مكان اقامت گزيد، و اقامتش در آن مكان طولانى شد، و بقيه الفاظ آيه روشن است.

[معناى دعاء و فرق آن با نداء و بيان مراد از دعا و دعوت خداى تعالى و دعا و دعوت بندگان‌]

(وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلى‌ دارِ السَّلامِ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ إِلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ) كلمه دعاء و نيز كلمه دعوت به معناى معطوف كردن توجه و نظر شخص دعوت شده است به سوى چيزى كه آن شخص دعوت شده و اين كلمه معنايى عمومى‌تر از كلمه نداء دارد، براى اينكه نداء مختص به باب لفظ و صوت است، ولى دعاء، هم شامل دعوت كردن بوسيله لفظ مى‌شود و هم شامل آنجايى كه كسى را با اشاره و يا نامه دعوت كنند، علاوه بر اين، لفظ نداء مخصوص آنجايى است كه طرف را با صداى بلند صدا بزنى، ولى لفظ دعاء اين قيد را ندارد، چه با صداى بلند او را بخوانى و چه بيخ گوشى و آهسته دعوتش كنى، هر دو جورش دعوت است.

و دعاء، اگر به خداى تعالى نسبت داده شود معنايش هم دعوت كردن تكوينى است كه همان ايجاد آن چيزى است كه حق تعالى اراده كرده، گويا خداى تعالى آن چيز را به سوى اراده خود دعوت نموده- مانند اين قول خداى تعالى كه مى‌فرمايد:(يَوْمَ يَدْعُوكُمْ فَتَسْتَجِيبُونَ بِحَمْدِهِ)[1] كه منظور از اين جمله اين است كه خداى تعالى شما را (كه در قبرهايتان آرميده‌ايد) براى زندگى كردن در عالم آخرت دعوت مى‌كند، و شما دعوت او را با قبول خود اجابت مى‌كنيد، كه در اين آيه، دعوت به معناى ايجاد و خلقت است در نتيجه معناى تكوين را مى‌دهد.

و هم خواندن و دعوت كردن تشريعى، و آن عبارت است از اينكه خداى تعالى به زبان آياتش بندگان را تكليف كند به آنچه كه از آنان مى‌خواهد.

[دعا و عبادت در حقيقت يكى هستند و دعاء بنده عبادت، و عبادت او دعا است‌]

و اما دعوت و دعاى بندگان عبارت است از اينكه بنده خدا با خواندن پروردگارش رحمت و عنايت پروردگار خود را به سوى خود جلب كند، و خواندنش به اين است كه خود را در مقام عبوديت و مملوكيت قرار دهد، به همين جهت عبادت در حقيقت دعاء است، چون بنده در حال عبادت خود را در مقام مملوكيت و اتصال به مولاى خويش قرار مى‌دهد و اعلام تبعيت و

[1] روزى كه او شما را مى‌خواند، و شما او را با حمدش اجابت مى‌كنيد. سوره اسراء، آيه 52