دنبال چيزى مى‌گرديد كه به خاطر آن ايمان بياوريد، و آن چيز غير از اجبار و الزام چيز ديگرى نيست، پس اينكه گفتيد:(ما نَراكَ إِلَّا بَشَراً مِثْلَنا) در حقيقت درخواست اجبار از شما است، و در دين خدا اجبار نيست.

و اين آيه از جمله آياتى است كه اكراه را در دين خدا نفى كرده و دلالت مى‌كند بر اينكه مساله اجبار نكردن، خود يكى از احكام دينى است كه در همه شرايع و حتى قديمى‌ترين آنها كه شريعت نوح (ع) است تشريع شده و تا به امروز نيز به قوت خود باقى بوده و نسخ نگرديده است.

از آنچه گذشت روشن گرديد كه آيه شريفه كه مى‌فرمايد:(يا قَوْمِ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كُنْتُ ...)، جواب اين گفته كفار است كه گفتند:(ما نَراكَ إِلَّا بَشَراً مِثْلَنا)، بنا بر اين، فساد گفتار بعضى از مفسرين كه آن را پاسخ از جمله‌(بَلْ نَظُنُّكُمْ كاذِبِينَ) دانسته‌اند و همچنين گفتار جمعى ديگر كه آن را جواب از جمله‌(وَ ما نَراكَ اتَّبَعَكَ إِلَّا الَّذِينَ هُمْ أَراذِلُنا بادِيَ الرَّأْيِ) گرفته‌اند[1]، و نيز گفتار جمعى ديگر كه آن را جواب از جمله‌(وَ ما نَرى‌ لَكُمْ عَلَيْنا مِنْ فَضْلٍ) گرفته‌اند[2] روشن مى‌گردد و ديگر حاجت به آن نيست كه با متعرض شدن كلمات آنان و رد آنها بحث خود را طول دهيم.

(وَ يا قَوْمِ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مالًا إِنْ أَجرِيَ إِلَّا عَلَى اللَّهِ) منظور آن جناب در اين جمله اين است كه از تهمتى كه به وى زده و دروغگويش خواندند پاسخ دهد، چون لازمه تهمت آنان اين بود كه دعوت آن جناب وسيله و طريقه‌اى باشد براى جلب اموال مردم و ربودن آنچه دارند به انگيزه طمع، و وقتى نوح (ع) در طول دعوتش چيزى از مردم نخواهد، و اعلام كند كه چيزى از شما نمى‌خواهم، ديگر كفار نمى‌توانند او را متهم كنند.

(وَ ما أَنَا بِطارِدِ الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ لكِنِّي أَراكُمْ قَوْماً تَجْهَلُونَ) اين جمله پاسخ از آن گفتار مشركين است كه گفته بودند:(وَ ما نَراكَ اتَّبَعَكَ إِلَّا الَّذِينَ هُمْ أَراذِلُنا بادِيَ الرَّأْيِ)[3]، و در اين پاسخ، تعبير زشت كفار از مؤمنين را كه آنان را به عنوان تحقير و تنقيص، اراذل خواندند مبدل كرد به تعبير محترمانه‌(الَّذِينَ آمَنُوا) تا در مقابل تحقير كفار، ايمان مؤمنين را تعظيم نموده، به ارتباطى كه مؤمنين با پروردگار خود دارند اشاره‌

[1] ( 1 و 2) مجمع البيان، ط بيروت، ج 3، ص 140 و 141.

[2] ( 1 و 2) مجمع البيان، ط بيروت، ج 3، ص 140 و 141.

[3] آنها توقع داشتند كه نوح( ع) افراد بى بضاعت را كه به وى ايمان آورده بودند از خود براند، ولى ايشان در پاسخ فرمود: هرگز اين كار را نخواهم كرد.