دورشان مى‌كند و هم همه آن افرادى كه بخاطر كتمان اين علماء، از سعادت محروم مانده‌اند، لعنتشان مى‌كنند.

شاهد اين مطلب آيه بعدى است كه مى‌فرمايد: ((إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا، وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ)،- تا جمله- اجمعين) الخ، و ظاهرا كلمه (ان) بيان علت و تاكيد مضمون آيه مورد بحث است، چون مضمون و معناى آن را دوباره تكرار مى‌كند، و مى‌فرمايد: (چون كسانى كه كافر شدند و مردند در حالى كه هم چنان بر كفر خود باقى بودند، چنين و چنان ميشوند).

(إِلَّا الَّذِينَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَيَّنُوا) الخ، اين جمله استثنايى است از آيه قبلى، و اگر در اين آيه توبه را مقيد به (بينوا) كرده و فرموده (مگر كسانى كه از اين علماى كتمان‌گر توبه كنند و براى مردم بيان كنند، آنچه را كه كتمان كرده بودند) اين است كه طورى توبه كنند كه همه مردم از توبه آنان خبردار شوند، و لازمه توبه كردنى چنين، اين است كه آنچه را كتمان كرده بودند، اظهار كنند و بگويند: ما در اين مدت حقيقت مطلب را كتمان كرده بوديم و اگر نه، توبه‌شان توبه نيست، و هنوز توبه نكرده‌اند، چون تا كنون حق را كتمان مى‌كردند، و حالا كتمان خود را كتمان مى‌كنند.

(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ ماتُوا وَ هُمْ كُفَّارٌ) الخ اين جمله كنايه است از اصرار و پافشاريشان در كفر و عناد و لجبازيشان در قبول نكردن حق، چون كسى كه از بى توجهى بدين حق متدين نباشد، نه از روى عناد و كبر ورزى، چنين كسى در حقيقت كافر نيست، بلكه مستضعفى است كه امرش بدست خدا است شاهدش اين است كه خداى تعالى كفر كافران را در غالب آيات قرآن، مقيد به تكذيب مى‌كند، مخصوصا در آيات هبوط آدم كه مشتمل بر اولين حكم شرعى است كه خدا براى بشر تشريع كرده مى‌فرمايد: ((قُلْنَا اهْبِطُوا مِنْها جَمِيعاً، فَإِمَّا يَأْتِيَنَّكُمْ مِنِّي هُدىً‌)- تا جمله-(وَ الَّذِينَ كَفَرُوا، وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا، أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ‌)، و كسانى كه كافر شدند و بآيات ما تكذيب كردند، ايشان اهل آتشند و در آن جاودانند)[1] پس در آيه مورد بحث هم مراد از(الَّذِينَ كَفَرُوا)، كسانى است كه حق را تكذيب مى‌كنند و معاند هستند،- و همانهايند كه در آيه قبل فرمود: آنچه را خدا نازل كرده كتمان مى‌كنند- و خدا با جمله-(أُولئِكَ عَلَيْهِمْ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعِينَ‌)- مجازاتشان كرد، كه اين خود فرمانى است از خداى سبحان كه هر لعنتى كه از هر انسان و هر ملكى سر بزند، متوجه ايشان بشود، بدون هيچ استثناء.

پس اين گونه اشخاص سبيل و طريقه‌شان، طريقه شيطان است، كه خدا در باره‌اش فرمود:

[1]- سوره بقره 37- 38