به آنچه خدا از فضل خود بايشان داده خوشحالند و به يكديگر مژده ميدهند كه فلانى‌ها هم از دنبال ما خواهند آمد، در حالى كه ترس و اندوهى نداشته باشند)[1] كه در سابق گفتيم: چگونه اين دو آيه بر وجود عالم برزخ دلالت دارد.

و اگر مفسرينى كه گفته‌اند: اين آيات مربوط به شهداء بدر است، در آن دقت كنند، خواهند ديد كه سياق آنها دلالت دارد بر اينكه غير شهداى بدر هم با شهداى بدر در اين جهت شركت دارند و عموم مؤمنين بعد از مرگ داراى چنين حياتى و تنعماتى هستند.

و نيز از آياتى كه دلالت بر مطلوب ما دارد آيه:(حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ، قالَ رَبِّ ارْجِعُونِ لَعَلِّي أَعْمَلُ صالِحاً فِيما تَرَكْتُ، كَلَّا إِنَّها كَلِمَةٌ هُوَ قائِلُها وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى‌ يَوْمِ يُبْعَثُونَ)[2] است، كه مى‌فرمايد: (تا آنكه مرگ يكى از ايشان برسد، آن وقت ميگويد: پروردگارا مرا برگردانيد، تا شايد عمل‌هاى صالح كنم و آنچه را نكرده‌ام جبران نمايم، حاشا اين سخنى است كه او (از در بيچارگى) مى‌زند، تازه در پشت سر برزخى دارند تا روزى كه مبعوث شوند).

كه دلالت آن بر وجود حياتى متوسط ميان حيات دنيايى و حيات بعد از قيامت بسيار روشن است، و انشاء اللَّه تمامى حرفهايى كه در اين آيه داريم در تفسير خود آن خواهد آمد.

باز از آياتى كه دلالت بر اين معنا دارد آيات:(وَ قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْمَلائِكَةُ، أَوْ نَرى‌ رَبَّنا، لَقَدِ اسْتَكْبَرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ، وَ عَتَوْا عُتُوًّا كَبِيراً* يَوْمَ يَرَوْنَ الْمَلائِكَةَ، لا بُشْرى‌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِينَ، وَ يَقُولُونَ: حِجْراً مَحْجُوراً* وَ قَدِمْنا إِلى‌ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً* أَصْحابُ الْجَنَّةِ يَوْمَئِذٍ خَيْرٌ مُسْتَقَرًّا وَ أَحْسَنُ مَقِيلًا* وَ يَوْمَ تَشَقَّقُ السَّماءُ بِالْغَمامِ، وَ نُزِّلَ الْمَلائِكَةُ تَنْزِيلًا* الْمُلْكُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمنِ وَ كانَ يَوْماً عَلَى الْكافِرِينَ عَسِيراً)[3] است كه چون ترجمه‌اش را بخوانى بروشنى بدلالت آن بر وجود عالم برزخ پى مى‌برى، و اينك ترجمه آن:

و كسانى كه اميد ديدار ما را ندارند، ميگويند: چرا ملائكه بر خود ما نازل نميشود؟ و يا چرا پروردگارمان را نمى‌بينيم؟ راستى چقدر از خود راضى و در پيش خود طغيان كردند، و چه طغيانى بزرگ، روزى كه ملائكه را مى‌بينند (و پر واضح است كه مراد به اين روز، اولين روزيست كه ملائكه را مى‌بينند و آن روزى است كه مرگشان مى‌رسد و به جان دادن مى‌افتند، چون آيات ديگر نيز بر اين معنا دلالت دارد) در آن روز ديگر براى مجرمان خوشى و بشارتى نيست و پى در پى امان ميخواهند و ما به آنچه كرده‌اند مى‌پردازيم و همه را هيچ و پوچ مى‌كنيم، مردمان بهشتى در آن روز در بهترين قرارگاه و بهترين خوابگاه قرار مى‌گيرند روزى كه آسمان پاره پاره ميشود (و مراد به اين‌

[1]- سوره آل عمران 171

[2]- سوره مؤمنون آيه 100

[3]- سوره فرقان آيه 21- 26