[غرض از سراسر قرآن يك امر است و آن هدايت، اين يك امر با نام خدا آغاز شده‌]

مخصوصا اين تناسب از اين جهت روشن‌تر به نظر مى‌رسد كه كلام خدا با اين جمله آغاز شده، و كلام، خود فعلى است از افعال، و ناگزير داراى وحدتى است، و وحدت كلام به وحدت معنا و مدلول آن است، پس لا جرم كلام خدا از اول تا به آخرش معناى واحدى دارد، و آن معناى واحد غرضى است كه به خاطر آن غرض، كلام خود را به بندگان خود القاء كرده است.

حال آن معناى واحدى كه غرض از كلام خداى تعالى است چيست؟ از آيه:(قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ، يَهْدِي بِهِ اللَّهُ‌)، از سوى خدا به سوى شما نورى و كتابى آشكار آمد، كه به سوى خدا راه مى‌نمايد) ...،[1] و آياتى ديگر، كه خاصيت و نتيجه از كتاب و كلام خود را هدايت بندگان دانسته، فهميده ميشود: كه آن غرض واحد هدايت خلق است، پس در حقيقت هدايت خلق با نام خدا آغاز شده، خدايى كه مرجع همه بندگان است، خدايى كه رحمان است، و به همين جهت سبيل رحمتش را براى عموم بندگانش چه مؤمن و چه كافر بيان مى‌كند، آن سبيلى كه خير هستى و زندگى آنان در پيمودن آن سبيل است، و خدايى كه رحيم است، و به همين جهت سبيل رحمت خاصه‌اش را براى خصوص مؤمنين بيان مى‌كند، آن سبيلى كه سعادت آخرت آنان را تامين نموده، و به ديدار پروردگارشان منتهى مى‌شود، و در جاى ديگر از اين دو قسم رحمتش، يعنى رحمت عامه و خاصه‌اش خبر داده، فرمود:(وَ رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْ‌ءٍ، فَسَأَكْتُبُها لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ‌)، رحمتم همه چيز را فرا گرفته، و بزودى همه آن را به كسانى كه تقوى پيشه كنند اختصاص مى‌دهم)[2] اين ابتداء به نام خدا نسبت به تمامى قرآن بود، كه گفتيم غرض از سراسر قرآن يك امر است، و آن هدايت است، كه در آغاز قرآن اين يك عمل با نام خدا آغاز شده است.

[علت ابتداء هر سوره با بسم اللَّه‌]

و اما اينكه اين نام شريف بر سر هر سوره تكرار شده، نخست بايد دانست كه خداى سبحان كلمه (سوره) را در كلام مجيدش چند جا آورده، از آن جمله فرموده:(فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ)،[3] و فرموده:(فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِهِ مُفْتَرَياتٍ)[4] و فرموده:(إِذا أُنْزِلَتْ سُورَةٌ)،[5] و فرموده:(سُورَةٌ أَنْزَلْناها وَ فَرَضْناها).[6] از اين آيات مى‌فهميم كه هر يك از اين سوره‌ها طائفه‌اى از كلام خدا است، كه براى خود و جداگانه، وحدتى دارند، نوعى از وحدت، كه نه در ميان ابعاض يك سوره هست، و نه ميان سوره‌اى و سوره‌اى ديگر.

و نيز از اينجا مى‌فهميم كه اغراض و مقاصدى كه از هر سوره بدست مى‌آيد مختلف است، و هر سوره‌اى غرضى خاص و معناى مخصوصى را ايفاء مى‌كند، غرضى را كه تا سوره تمام نشود

[1]- سوره مائده آيه 16

[2]- سوره اعراف آيه 156

[3]- سوره يونس آيه 38

[4]- سوره هود آيه 13

[5]- توبه آيه 86

[6]- سوره نور آيه 1