نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 551
است و هم طبیب و هم فیزیکدان و ریاضیدان . در فیزیک و ریاضیات شهرت
جهانی دارد و از عوامل مؤثر در پیشرفت ریاضیات جهانی بشمار میرود . در
سال 354 متولد شده و در حدود سال 430 در گذشته است [1] در تتمه
صوانالحکمة مینویسد که طرحی برای استفاده از آب نیل هنگام کاهش آب
تهیه کرد و با خود بقاهره برد ولی مورد توجه الحاکم بالله واقع نشد بلکه
مغضوب وی گشت و از آنجا به دمشق فرار کرد . و هم مینویسد فوقالعاده
متعبد و متشرع بود و به شریعت احترام میگذاشت ، حالت توجه او را در
حین مرگ نیز یادآور میشود . گویند قسمتی از ایام او در مغرب گذشته است
[2] مرحوم سید حسن تقیزاده در تاریخ علوم در اسلام میگوید : وی مؤلفات
زیادی دارد ، گوئی همه عمر به تألیف اشتغال داشته است . ابن الهیثم به
قول سارتون بزرگترین عالم مسلمین در حکمت طبیعی ( فیزیک ) و یکی از
بزرگترین ارباب این فن در کل تاریخ بوده است ، کتاب معروف او در علم
مناظر تأثیر عظیمی در ترقی علم در مشرق و مغرب نموده و روجر بیکن
فیلسوف بزرگ و کپلر مؤسس قوانین جدید علم نجوم هر دو از تأثیر کتاب
او بهرهمند شدهاند . . . ابن الهیثم تحقیقات دقیق و بسیار عالی درباب
نور و قوانین آن کرده و ظاهرا اول کسی است که اطاق تاریک ( امتحانات
نوری ) را استعمال کرده است . . . این دانشمند معادلات چهار درجهای را
حل کرده و سعی کرده عمق کره هوا را تعیین کند . . . ) [3] .
همزمان با این طبقه . ریاضیون درجه اول ظهور کردهاند از قبیل ابوالوفاء
[1] تاریخ علوم در تمدن اسلامی صفحه . 293
[2] مدرک سابقالذکر .
[3] کتاب تاریخ علوم در اسلام مرحوم تقیزاده متأسفانه ناتمام است و
ظاهرا مستقلا چاپ نشده است . در نشریه مقالات و بررسیها از شماره دوم تا
هشتم چاپ شده است . قسمتهای فوق از دفتر هفتم و هشتم آن نشریه صفحه 164
نقل شد .
نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 551