نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 455
ابن عباس با همه تبحری که در تفسیر داشت میگفت : در مقابل علی همچون
قطرهای در مقابل دریا هستم .
جرجی زیدان مدعی است که تا آخر قرن اول هجری تفسیر قرآن زبان به زبان
نقل میشد و نخستین کسی که تفسیر قرآن را به صورت کتاب درآورد مجاهد بود
( متوفا در 104 هجری ) سپس امثال واقدی و طبری در قرن دوم و سوم
تفسیرهایی نوشتند [1] .
ولی البته این نظر صحیح نیست . ابن عباس و حتی سعیدبن جیبر پیش از
مجاهد به نگارش تفسیر قیام کردهاند . این نظر جرجی زیدان تابع یک نظر
کلیتری است که مدعی است مسلمین در تمام قرن اول هیچ تألیفی نداشتهاند .
نظر جرجی زیدان با دلائل قطعی مردود شناخته شده است . ما در ضمن فصول
آینده به بطلان نظر او اشاره خواهیم کرد .
ایرانیان همانطور که به فن قرائت قرآن اهتمام ورزیدند به فن تفسیر نیز
اهتمام ورزیدند .
اهتمام ایرانیان به تفسیر و فقه و حدیث که مستقیما با متن اسلام مربوط
بوده است از هر مورد دیگر بیشتر بوده است . برای ما فعلا ممکن نیست همه
مفسران ایرانی را از صدر اسلام تا عصر حاضر معرفی کنیم . اگر بنای چنین
کاری باشد " مثنوی هفتاد من کاغذ شود " در هر قرنی صدها و هزارها مفسر
وجود داشته است و صدها تفسیر نگاشته شده است . تحقیق درباره همه آنها و
جدا کردن ایرانیان از غیر ایرانیان یک عمر وقت میخواهد . ولی برای
اینکه نمونهای از خدمات ایرانیان در تفسیر ارائه داده شود کافی است که
نظری به تفاسیر برجسته و مفسران مشهور و معروف میان مسلمین بیندازیم .
خواهیم دید اکثر این مفسران ایرانی بودهاند .
ما این افراد را از میان کسانی انتخاب میکنیم که یا چون از مفسران
[1] تاریخ تمدن ، ترجمه فارسی ، جلد 3 ، صفحه . 95
نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 455