نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 437
جوشش و جنبش علمی مسلمین در نقطه معین و از موضوع معین و به وسیله
شخص معین آغاز شد . اکنون ببینیم در چه نقطه و مکانی این کار آغاز گشت
؟ و نخستین حوزه علمی مسلمین در کجا تشکیل شد ؟
جوشش و جنبش علمی مسلمین از مدینه آغاز شد . اولین کتابی که اندیشه
مسلمین را به خود جلب کرد و مسلمین در پی درس و تحصیل آن بودند قرآن و
پس از قرآن احادیث بود . این بود که اولین حوزه علمی در مدینه تأسیس
شد . برای اولین بار عرب حجاز در مدینه با مسئله استادی و شاگردی و
نشستن در حلقه درس و حفظ و ضبط آنچه از استاد میشنود آشنا شد . مسلمین
با حرص و ولع فراوانی آیات قرآن را که تدریجا نازل میگشت فرا میگرفتند
و به حافظه میسپردند و آنچه را که نمیدانستند از افرادی که رسول خدا آنها
را مامور کتابت آیات قرآن کرده بود و به کتاب وحی معروف بودند
میپرسیدند . بعلاوه بنا به توصیههای مکرر رسول خدا سخنان آنحضرت را که به
سنت رسول معروف بود از یکدیگر فرا میگرفتند در مسجد پیغمبر رسما
حلقههای درس تشکیل میشد و در آن حلقه به بحث و گفتگو درباره مسائل
اسلامی و تعلیم و تعلم پرداخته میشد . روزی رسول خدا وارد مسجد شد و دید
دو حلقه در مسجد تشکیل شده است ، در یکی از آنها افراد به ذکر و عبادت
مشغولند و در یکی دیگر به تعلیم و تعلم . پس از آنکه هر دو را از نظر
گذراند فرمود " « کلاهما علی خیر و لکن بالتعلیم ارسلت » " یعنی هر دو
جمعیت کار نیک میکنند اما من برای تعلیم فرستاده شدهام .
رسول خدا آنگاه رفت و در حلقهای که آنجا تعلیم و تعلیم بود نشست [1] .
بعد از مدینه ، عراق محیط جنب و جوش علمی گشت . در عراق ابتدا دو
شهر بصره و کوفه مرکز علم بودند . اما پس از بنای بغداد ، آن شهر مرکز
علمی شد و در آن شهر بود که علوم ملتهای دیگر به جهان اسلام منتقل گشت
بعدها ری
[1] منیة المرید شهید ثانی ، صفحه . 5
نام کتاب : خدمات متقابل اسلام و ایران نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 437