نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 169
توقف حرکات کیفی بر حرکات أینی
اما حرکات کیفی ، آنها هم از همین قبیل است و بدون حرکات أینی متحقق
نمیشود ، برای اینکه تا در ناحیه علت حرکات کیفی یک تغییر پیدا نشود و
یک نقل و انتقالی رخ ندهد ، باز حرکت کیفی پیدا نمیشود ، ولو اینکه یک
علت معدهای از خارج به آن نزدیک بشود تا حرکت کیفی پیدا بشود .
مثلا درست است که جوهر علت سرخی رنگ سیب است ، اما باز یک سلسله
علل معده در کار هست ، و اجزاء عالم مکتفی به ذات نیستند . در گذشته
گفتیم که جوهر علت حرکات عرضیه است ، ولی مقصود این نیست که یک شیء
که جوهر ذاتش علت حرکاتش هست ، از غیر خودش که علل عرضی میباشند
بینیاز است ، بلکه باز نیازمند به یک سلسله علل معده است . مثلا اگر
درختی را مجزا در نظر بگیریم ، بدون اینکه نوری در کار باشد و هوایی در
کار باشد ، نمو هم در کار نیست . و از اینجا معلوم میشود که تا یک
سلسله حرکات أینی در ناحیه علل معده رخ ندهد ، علیت جوهر اشیاء برای
حرکات کیفی آنها به تحقق نخواهد رسید ، و حرکت کیفی وجود نخواهد داشت
. پس حرکت کیفی هم متأخر از حرکت مکانی است و متوقف بر آنست .
توقف حرکات مکانی بر حرکت وضعی
اما خود حرکت مکانی هم از حرکت وضعی متأخر است ، برای اینکه حرکت
مکانی به سه قسم است : یا مستقیم است یا منعطف است یا راجع . مستقیم
این است که شیء روی یک خط مستقیم حرکت بکند الی مالا نهایه له . منعطف
آنست که شیء روی خط منحنی حرکت بکند . راجع حرکتی است که رفت و
بازگشت داشته باشد ، مثل سنگی که روی خط مستقیم میرود به بالا و بعد
برمیگردد . حرکت مستقیم غیر متناهی وجود ندارد ، چون قائل به تناهی
ابعاد هستند . پس هر حرکت مسقیمی
نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 169