نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 203
نفس هم همین حالت را دارد . نفس اگر چه فعلیت جوهری است ، ولی
فعلیتی است جوهری که مع الماده است نه فی الماده ، و در عین حال نفس
نیز نیازمند به امکان قبلی و ماده حامل امکان میباشد .
همانطور که در " تنبیه " آخر فصل حاضر خواهد آمد ، حکما میان نفس و
سایر فعلیتهای جوهری این فرق را میگذارند و میگویند نفس به دلیل اینکه
مجرد است و نه مادی ، فی الماده نیست بلکه مع الماده است . و این یک
بحث دامنه داری است که یعنی چه مع الماده است ، این بحث در مبحث
نفس " اسفار " مفصلا بیان شده است .
بنابراین نفس هم نیازمند ماده است . یعنی به یک تعبیر ماده مرجح
وجود آن میشود و به تعبیر درس قبل ، ماده است که حامل قابلیت وجود
نفس است . در نتیجه آنچه حادث زمانی است صورت به معنای اعم است که
شامل صورت نوعیه و عرض و نفس میشود ، اینها حادثند به حدوث زمانی
یعنی مسبوقند به امکان قبلی و ماده ای که حامل آن امکان است .
2 - ماده حادث است یا نه ؟
در اینجا سؤال دیگر مطرح میشود که آن امکان قبلی و آن ماده حامل امکان
، حادث است یا حادث نیست ؟ حکما درباره ماده و امکان چه میگویند ؟
بدون شک آنچه که درباره صورت گفته اند ، درباره ماده و امکان نمی
توانند بگویند . اگر درباره آنها نیز همین حرف را بزنند ، این مسئله
پیش میآید که پس آنها هم باید مسبوق به امکان و مادهای که حامل این
امکان است ، باشند . در این صورت نقل کلام به آن امکان و ماده حامل آن
میشود و همچنین الی مالانهایه . پس اگر درباره امکان و ماده آن بخواهند
همان حرفی را که درباره صورتهای حادثه گفته اند ، بگویند ، تسلسل لازم
میآید . به همین دلیل درباره امکان ها و ماده ها چنین حرفی را نمی زنند .
نظر بوعلی درباره ماده : حکمائی چون بوعلی درباره ماده قائلند که ماده
نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 203