نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 3 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 59
بوده است بر حالت اولین خود باقی است و خلافش نیامده است .
حالا ببینیم در چه موردی باید بگوئیم اصل ، برائت است ، و در چه مورد
باید بگوئیم اصل ، احتیاط یا تخییر یا استصحاب است . هر یک از اینها
مورد خاص دارد و علم اصول این موارد را به ما میآموزد .
اصولیون میگویند : اگر از استنباط حکم شرعی ناتوان ماندیم و نتوانستیم
تکلیف خود را کشف کنیم و در حال شک باقی ماندیم ، یا این است که شک
ما توأم با یک علم اجمالی هست و یا نیست ، مثل اینکه شک میکنیم در
اینکه آیا در عصر غیبت امام ، در روز جمعه نماز جمعه واجب است یا نماز
ظهر ؟ پس هم در وجوب نماز جمعه شک داریم وهم در وجوب نماز ظهر . ولی
علم اجمالی داریم که یکی از این دو قطعا واجب است . ولی یک وقت شک
میکنیم که در عصر غیبت امام نماز عید فطر واجب است یا نه ؟ در اینجا
به اصطلاح شک ما " شک بدوی " است نه شک در اطراف علم اجمالی .
پس شک در تکلیف یا توأم با علم اجمالی است و یا شک بدوی است .
اگر توأم با علم اجمالی باشد یا این است که ممکن الاحتیاط است یعنی
میشود هر دو را انجام داد یا احتیاط ممکن نیست . اگر احتیاط ممکن باشد
باید احتیاط کنیم و هر دو را انجام دهیم ، یعنی اینجا جای اصل احتیاط
است ، و اگر احتیاط ممکن نیست زیرا امر ما دائر است میان محذورین ،
یعنی وجوب و حرمت ، یک امر معین را نمیدانیم واجب است یا حرام ، مثلا
نمیدانیم در عصر غیبت امام اجراء بعضی از وظائف از مختصات
نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 3 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 59