نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 3 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 53
اگر ثابت شود که سیگار سرطانزا است یک مجتهد به حکم عقل حکم میکند
که سیگار شرعا ] حرام است .
متکلمین و اصولین ، تلازم عقل و شرع را قاعده ملازمه مینامند ، میگویند :
کل ما حکم به العقل حکم به الشرع . یعنی هر چه عقل حکم کند شرع هم طبق آن
حکم میکند .
ولی البته این در صورتی است که عقل به یک مصلحت لازم الاستیفاء و یا
مفسده لازم الاحتراز به طور قطع و یقین پی ببرد و به اصطلاح به " ملاک " و
" مناط " واقعی به طور یقین و بدون شبهه دست یابد ، والا با صرف ظن و
گمان و حدس و تخمین نمیتوان نام حکم عقل بر آن نهاد . قیاس به همین
جهت باطل است که ظنی و خیالی است نه عقلی و قطعی . آنگاه که به "
مناط " قطعی دست یابیم آن را " تنقیح مناط " مینامیم .
متعاکسا در مواردی که عقل به مناط احکام دست نمییابد ولی میبیند که
شارع در اینجا حکمی دارد ، حکم میکند که قطعا در اینجا مصلحتی در کار
بوده والا شارع حکم نمیکرد . پس عقل همانطور که از کشف مصالح واقعی ،
حکم شرعی را کشف میکند ، از کشف حکم شرعی نیز به وجود مصالح واقعی پی
میبرد .
لهذا همانطور که میگویند : کل ما حکم به العقل حکم به الشرع ، میگویند
: کل ما حکم به الشرع حکم به العقل .
اما قسمت دوم یعنی لوازم احکام : هر حکم از طرف هر حاکم عاقل و ذی
شعور ، طبعا یک سلسله لوازم دارد که عقل باید در مورد آنها قضاوت کند
که آیا فلان حکم ، لازم فلان حکم هست یا نه ، و یا فلان حکم مستلزم نفی فلان
حکم هست یا نه ؟
نام کتاب : آشنایی با علوم اسلامی 3 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 53