نام کتاب : انسان و ایمان نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 68
میلها و هواهای نفسانی
انسان اگر بخواهد صحیح قضاوت کند باید در مورد مطلبی که میاندیشد کاملا
بی طرفی خود را حفظ کند ، یعنی کوشش کند که حقیقت خواه باشد و خویشتن
را تسلیم دلیلها و مدارک نماید ، درست مانند یک قاضی که روی پروندهای
مطالعه میکند ، باید نسبت به طرفین دعوا بی طرف باشد قاضی اگر تمایل
شخصی به یک طرف داشته باشد به طور ناخود آگاه دلائلی که برای آن طرف
است نظرش را بیشتر جلب میکند و دلائلی که له طرف دیگر و علیه این طرف
است خودبخود از نظرش کنار میرود و همین موجب اشتباه قاضی میگردد .
انسان در تفکرات خود اگر بی طرفی خود را نسبت به نفی یا اثبات مطلبی
حفظ نکند و میل نفسانیش به یک طرف باشد ، خواهناخواه و بدون آنکه
خودش متوجه شود عقربه فکرش به جانب میل و خواهش نفسانیش متمایل
میشود این است که قرآن هوای نفس را نیز مانند تکیه بر ظن و گمان یکی از
عوامل لغزش میشمارد .
در سوره النجم میفرماید :
« ان یتبعون الا الظن و ما تهوی الانفس »[1] .
پیروی نمیکنند مگر از گمان و از آنچه نفسها خواهش میکنند .
شتابزدگی
هر قضاوت و اظهار نظری مقداری معین مدارک لازم دارد و تا مدارک به
قدر کافی در یک مساله جمع نشود هرگونه اظهار نظر ،
[1] نجم : . 23
نام کتاب : انسان و ایمان نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 68