علل گرایش به مادیگری - مطهری، مرتضی

نام کتاب : علل گرایش به مادیگری نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 76

می بینیم . گاهی ذهن از " مقدمه " و " حد وسط " [1] به طور طبیعی و عادی و آگاهانه عبور می‌کند و به " نتیجه " می‌رسد . " نتیجه " مولود مستقیم " حد وسط " است ، آنچنانکه در برهانهای " لمی " مشاهده می‌شود . در این گونه براهین ، ذهن به طور طبیعی نتیجه را از مقدمات استنتاج‌ می‌کند . نتیجه برای ذهن حکم فرزندی را دارد که به طور طبیعی از پدر و مادر متولد می‌شود . اما " برهان خلف " چنین نیست . حتی " برهان انی‌ " نیز چنین نیست . در " برهان خلف " ، ذهن به حکم اجبار نتیجه را قبول می‌کند . حالت ذهن حالت کسی است که در مقابل یک قوه قهریه قرار گرفته و نمی‌تواند سرپیچی کند ، از آن جهت می‌پذیرد که نمی‌تواند رد کند .
در این گونه براهین چون از دو طرف احتمال ، یک طرف با دلیل باطل‌ می‌شود ، ذهن مجبور است طرف دیگر را بپذیرد . آن طرف دیگر که مورد قبول‌ ذهن واقع شده است ، از این جهت مورد قبول ذهن است که طرف مخالف رد شده و از دو طرف یکی باید مقبول باشد و ممکن نیست هر دو طرف مردود باشد ، زیرا مستلزم ارتفاع نقیضین است ، پس این طرف را الزاما و اجبارا قبول می‌کند ، پس پذیرش این طرف یک پذیرش اجباری است نه‌ طبیعی .
هگل می‌خواهد بگوید اینکه به دنبال علت نخستین می‌رویم و آن را قبول‌ می‌کنیم ، از نوع دوم است . ذهن مستقیما علت نخستین را درک نمی کند بلکه برای پرهیز از تسلسل آن را می‌پذیرد ، و از آن طرف می‌بیند که هرچند از حکم " امتناع تسلسل " نمی‌توان سرپیچی کرد اما نمی توان درک کرد که‌ فرق علت نخستین با سایر

[1] برای توضیح اصطلاحات این قسمت به کتابهای منطق رجوع کنید .

نام کتاب : علل گرایش به مادیگری نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 76

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست