نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 110
بین هر دو حادثه " وجوب بالقیاس " حکومت میکند و " امکان بالقیاس
" تحقق خارجی ندارد ، زیرا همه حوادث بالاخره در یک " علت رأس "
اشتراک دارند و چون بین هر علت و معلولی رابطه ضرورت وجود دارد ، بین
همه حوادث ، ضرورت حکمفرماست .
اصولی که اثبات این پیوستگی ضروری و عمومی بر آن متکی است از این
قرار است :
. 1 قانون علت و معلول عمومی .
. 2 ضرورت علت و معلول .
. 3 سنخیت علت و معلول .
. 4 جهان هستی ، همه به یک علت العلل منتهی میشود .
اصل اول ، همان قانون پایه و بدیهیای است که همه علوم به آن اتکاء
دارند و انکار آن ، مستلزم انکار همه چیز و غرق شدن در غرقاب سوفسطائی
گری است .
اصل دوم ، مبین این حقیقت است که هر معلول ، وقتی بوجود میآید که نه
تنها علت او موجود باشد بلکه از ناحیه وجود علت ، ضرورت پیدا کرده
باشد . مادامی که وجود یک معلول از ناحیه علت خود ضروری نگردد محال
است که آن معلول بوجود آید ، و بالعکس ، وقتی که علت تامه یک شیء ،
محقق شد ، وجود معلول را ایجاب میکند ، و در این صورت موجود نشدن معلول
محال است . از این اصل نتیجه میشود که هر چیزی که موجود شده ، وجودش
ضرورت داشته است و هر چیزی که موجود نشده ، عدمش ضرورت داشته است .
اصل سوم ، ارتباط مشخص علت و معلول را تضمین میکند و نتیجه میدهد که
هیچ علتی نمیتواند بجای معلول خودش ، معلول دیگری را بوجود آورد ، و هیچ
معلولی نیز ممکن نیست از غیر علت خودش بوجود آید .
از این سه اصل ، نتیجه میشود که جهان یک نظام قاطع و غیر قابل تبدیلی
دارد ، و با ضمیمه شدن اصل چهارم که همان اصل " توحید مبدأ " است ،
ارتباط و پیوستگی قاطع و عمومی بین همه حوادث جهان استنباط میگردد .
در بخش سوم تحت عنوان " تفاوت ظرفیتها " توضیحات دیگری در اطراف
این مطلب داده خواهد شد .
نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 110