عدل الهی - مطهری، مرتضی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 107

اینگونه افراد پیش خود فکر می‌کنند همانطور که هیچ مانعی نیست که فلان‌ رئیس ، مرؤوس باشد و مرؤوس ، رئیس ، چرا نباید گوسفند بجای انسان ، و انسان بجای گوسفند باشد ؟ چرا آن را گوسفند و این را انسان قرار داد ؟ نمی‌دانند که چنین چیزی محال است ، زیرا علت بودن علتی برای معلولی‌ معین ، و معلول واقع شدن معلولی برای علتی معین ، جعلی و قراردادی نیست‌ . اگر " الف " علت است از برای " ب " ، به خاطر خصوصیتی است که‌ در ذات " الف " وجود دارد و آن را علت " ب " ساخته است ، و نیز " ب " که معلول " الف " است خصوصیتی دارد که به خاطر آن ، مربوط با " الف " گشته است ، و این خصوصیت ، چیزی جز نحوه وجود آنها نیست‌ ، و به همین دلیل ، آن خصوصیت ، امری واقعی است نه اعتباری و عارضی و قابل انتقال . علیهذا ارتباط هر علت با معلول خودش و ارتباط هر معلول‌ با علت خودش از ذات علت و ذات معلول بر می‌خیزد ، معلول به تمام ذات‌ خود مرتبط با علت است و علت نیز به تمام ذات خود منشأ صدور معلول‌ است .
از اینجا - همانطوری که قبلا اشاره کردیم - روشن می‌گردد که مرتبه هر وجودی عین ذات او است و تخلف ناپذیر است . درست مانند مراتب اعداد . در یک صف اتوبوس ، افراد را می‌توان عقب و جلو کرد ، ولی مراتب‌ اعداد را نمی‌توان عقب و جلو کرد ، عدد پنج که رتبه‌اش بعد از عدد چهار قرار دارد ممکن نیست قبل از آن قرار بگیرد . قبل از عدد چهار ، جز عدد سه چیزی نمی‌تواند باشد ، حتی اگر آن را پنج هم بنامیم ، فقط نام را عوض‌ کرده‌ایم و محال است که واقعیت آن را عوض کنیم .
بین همه موجودات جهان چنین نظامی ذاتی و عمیق برقرار است . این جمله‌ قرآن کریم درباره فرشتگان که می‌گوید : « و ما منا الا له مقام معلوم »[1] " نیست از ما کسی مگر آنکه مقام معلومی دارد " درباره همه موجودات‌ صادق است . هر چیزی جای خاصی دارد و فرض آن در غیر جای خودش مساوی با از دست دادن ذات آن است و خلف است [2] .

نظام عرضی

علاوه بر نظام طولی که ترتیب موجودات را از لحاظ فاعلیت و خالقیت و ایجاد

[1] صافات / . 164 [2] برای تفصیل بیشتر به کتاب " اصول فلسفه و روش رئالیسم " مقاله‌ هشتم و نهم مراجعه شود .

نام کتاب : عدل الهی نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 107

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست