نام کتاب : شرح منظومه 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 69
میشود که دائم نیست .
ضمنا این نکته نا گفته نماند که در بعضی نظرات قدیم نیز این مطلب
گفته شده است که حرکات مکانی قسری اگر هیچگونه عائق و معانی نباشد دوام
پیدا میکند ، مانند اینکه بو علی گفته است که سنگی را که به بالا پرتاب
میکنیم اگر تصادمات هوا و غیره نباشد تا پشت فلک اطلس خواهد رفت .
حال آیا این سخن به منزله انکار کلی قاعدهء " القسرلایدوم " است و یا
آنکه نظر قدما درباب دوام ولادوام قسر در زمینه عوائق و موانع است [1]
و میان حرکات مکانی با حرکات غیر مکانی فرقی هست که استثنائی در این
قاعده به وجود میآورد ، اینها مطالبی است که فعلا نمیتوانیم وارد آن
بشویم .
وجه اختلاف دو طرز فکر قدیم و جدید درباب حرکت :
برای توضیح اصل مطلب و بیان وجه اختلاف دو طرز فکر قدیم و جدید درباب
حرکت لازم است مطلب ذیل را ذکر کنیم :
آنچه مسلم است این است که علی الاجمال نظری از ارسطو در طبیعیات
رسیده است دائر بر اینکه هر حرکتی احتیاج دارد به قوهء محر که ای و همین
اصل طبیعی به ضمیمه اصل دیگری - که یک اصل فلسفی است - دائر بر بطلان
تسلسل علل و اصل دیگری مبنی بر اینکه طبیعت مساوی است با تحرک ،
برهانی را از طرف ارسطو و ارسطوئیین به وجود آورده است که نتیجه اش
اثبات محرک
[1] زیرا همانطور که مورد قبول علمای امروز نیز هست عملا هر حرکتی
مواجه با یک سلسله عوائق است . نظر قدما در فرق حرکت طبعی و قسری به
این است که حرکت طبعی با وجود عوائق نیز قابل دوام است بر خلاف حرکت
قسری که بالاخره عوائق ، طبیعت را به حال اول بر میگرداند . و اما اگر
عائقی در کار نباشد هر حرکتی قابل دوام است و لا اقل حرکات مکانی این
چنین هستند که اگر عائق در کار نباشد قابل دوامند .
نام کتاب : شرح منظومه 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 69