نام کتاب : شرح منظومه 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 52
نظر حرکت قسری قابل دوام نیست هر چند در خلا صورت گیرد و به هیچگونه
عائق و مانعی بر نخورد . بدیهی است که این نظر با قانون جبر در حرکت
مخالف است . ولی طبق نظر دیگر حرکت قسری تنها در زمینه برخورد به
مانعها کمکم خاصیت خود را از دست میدهد ، اما اگر فرض کنیم که این
حرکت در خلا صورت گیرد هرگز باز نمیایستد و این نظر صددرصد با قانون جبر
در حرکت منطبق است .
میتوان گفت مورد اختلاف نظر قدیم و جدید در حرکت هائی است که قدما
آنها را طبعی مینامیدند ( نه در حرکات باصطلاح قسری ) طبق عقیدهء قدما
حرکت طبعی میتواند با برخورد به موانع کوچک برای همیشه به سیر و وضع
خود ادامه دهد ، ولی طبق عقیدهء علماء جدید هیچ حرکتی نیست که تدریجا به
واسطهء برخورد به موانع ( هرچند جزئی باشد ) خاصیت خود را از دست ندهد
[1]. [1] بطور خلاصه اختلاف نظر علماء قدیم و جدید در باب حرکت در دو مرحله
است :
مرحلهء اول اینکه علماء قدیم میگویند حرکت در ادامهء خود به نیرو
احتیاج دارد و مادامی که آن نیرو ادامه پیدا کند حرکت ادامه پیدا میکند
و الا نه ، ولی علماء جدید میگویند ادامهء حرکت خاصیت خود جسم است که
به اصطلاح قابل است ، احتیاج به فاعل و نیرو در تغییر حرکت است که گاهی
" متصل " میشود به حدوث حرکت و گاهی تغییر اندازهء حرکت .
مرحلهء دوم اینکه علماء قدیم میگویند بعضی حرکتها ( حرکت قسری ) فی حد
ذاته قابل دوام نیست ، ولی علماء جدید میگویند خاصیت جسم ادامهء حالتی
است که داشته است مگر اینکه به مانع برخورد کند .
حل اختلاف اول به این است که نظر علماء قدیم به نیروی داخلی و نظر
علماء جدید به نیروی خارجی است ، علیهذا نتیجه یکی است و تفسیر دو تا
است . اما برای حل اختلاف دوم باید دید نظر قدما در عدم دوام قسر به
چیست ؟ >
نام کتاب : شرح منظومه 2 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 52