نام کتاب : سیری در سیره ائمه اطهار نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 160
شده بودند که اینها سابقه فکری و علمی داشتند . عامل سوم که زمینه را
مساعد می کرد جهان وطنی اسلامی بود ، یعنی اینکه اسلام با وطنهای آب و
خاکی مبارزه کرده بود و وطن را وطن اسلامی تعبیر میکرد که هر جا اسلام هست
آنجا وطن است و در نتیجه تعصبات نژادی تا حدود بسیار زیادی از میان
رفته بود به طوری که نژادهای مختلف با یکدیگر همزیستی داشتند و احساس
اخوت و برادری میکردند ، مثلا شاگرد ، خراسانی بود و استاد مصری ، یا
شاگرد مصری بود و استاد خراسانی . حوزه درس تشکیل داده میشد ، آن که به
عنوان استاد نشسته بود مثلا یک غلام بربری بود مثل نافع یا عکرمه غلام
عبدالله بن عباس . یک غلام بربری میآمد مینشست ، بعد میدیدید عراقی ،
سوریهای ، حجازی ، مصری ، ایرانی و هندی پای درس او شرکت کردهاند . این
یک عامل بسیار بزرگی بوده برای اینکه زمینه این جهش و جنبش را فراهم
کند . و از این شاید بالاتر آن چیزی است که امروز اسمش را " تسامه و
تساهل دینی " اصطلاح کردها ند و مقصود همزیستی با غیر مسلمانان است ،
مخصوصا همزیستی با اهل کتاب ، یعنی مسلمانان اهل کتاب را برای اینکه با
آنها همزیستی کنند تحمل میکردند و این را بر خلاف اصول دینی خودشان
نمیدانستند . و در آن زمان اهل کتاب اهل علم بودند . اینها وارد جامعه
اسلامی شدند ومسلمین مقدم اینها را گرامی شمردند و در همان عصر اول ،
معلومات اینها را ازایشان گرفتند ، و در عصر دوم دیگر در رأس جامعه
علمی ، خود مسلمین قرار گرفتند . مسئله تسامح و تساهل با اهل کتاب نیز
یک عامل فوق العاده مهمی بوده است . البته خود این هم ریشه حدیثی دارد
. ما احادیث زیادی در این زمینه داریم . حتی مرحوم مجلسی در
نام کتاب : سیری در سیره ائمه اطهار نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 160