26- تسبيح عمومى موجودات جهان به چه معناست؟

در آيات مختلف قرآن سخن از تسبيح و حمد موجودات عالم هستى در برابر خداوند بزرگ به ميان آمده كه شايد از همه صريح‌تر آيه 44 سوره مباركه اسراء است كه مى‌فرمايد: «وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ» و هيچ موجودى نيست مگر اينكه تسبيح و حمد خدا مى‌گويد ولى شما تسبيح آنها را درك نمى‌كنيد» در اين آيه بدون هيچ‌گونه استثناء همه موجودات عالم هستى را در اين تسبيح و حمد عمومى شريك مى‌داند.

در تفسير حقيقت اين حمد و تسبيح در ميان دانشمندان و فلاسفه و مفسران بسيار گفتگو است:

بعضى آن را حمد و تسبيح «حالى» دانسته‌اند، و بعضى «قالى» كه خلاصه نظرات آنها را با آنچه مورد قبول ما است ذيلًا مى‌خوانيد:

1- جمعى معتقدند كه همه ذرات موجودات اين جهان اعم از آنچه ما آن را عاقل مى‌شماريم يا بى‌جان و غير عاقل همه داراى يك نوع درك و شعورند. و در عالم خود تسبيح و حمد خدا مى‌گويند، هر چند ما قادر نيستيم به نحوه درك و احساس آنها پى بريم و زمزمه حمد و تسبيح آنها را بشنويم.

آياتى مانند وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ: «بعضى از سنگ‌ها از ترس خدا از فراز كوهها به پائين مى‌افتند» (سوره بقره آيه 74).

و مانند فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ: «خداوند به آسمان و زمين فرمود از روى اطاعت يا كراهت به فرمان من آئيد، آنها گفتند ما از در