14- منظور از صفات جمال و جلال چيست؟

معمولًا اوصاف خداوند را به دو بخش تقسيم مى‌كنند:

«صفات ذات» و «صفات فعل».

صفات ذات را نيز به دو بخش تقسيم كرده‌اند: «صفات جمال» و «صفات جلال».

منظور از «صفات جمال» صفاتى است كه براى خداوند ثابت است، مانند «علم» و «قدرت» و «ازليت» و «ابديت» و لذا آن را «صفات ثبوتيه» مى‌نامند. و منظور از «صفات جلال» صفاتى است كه از خدا نفى مى‌شود، مانند «جهل» و «عجز» و «جسمانيت» و مانند آن، و لذا آن را «صفات سلبيه» مى‌نامند، و اين هر دو «صفات ذات» او است و قطع نظر از افعال او قابل درك است.

و منظور از «صفات فعل» صفاتى است كه به افعال خداوند بستگى دارد، يعنى قبل از آنكه آن فعل از او صادر شود آن وصف بر او اطلاق نمى‌گردد، و بعد از صدور آن فعل توصيف به آن وصف مى‌شود، مانند «خالق» و «رازق» و «محيى» و «مميت» (آفريننده، روزى دهنده، كننده و ميراننده).

و مجدداً تأكيد مى‌كنيم كه «صفات ذات» و «صفات فعل او» نامتناهى است، زيرا نه كمالاتش پايانى دارد و نه افعال و مصنوعاتش، ولى با اين حال بخشى از اين صفات ريشه بقيه محسوب مى‌شود، و آنها شاخه‌هائى براى اينها است، و با توجه به اين نكته مى‌توان گفت اوصاف پنج‌گانه زير ريشه اصلى همه اسماء و صفات مقدس او را تشكيل مى‌دهد و بقيه فروع اين اصول پربارند:

وحدانيت، علم، قدرت، ازليت و ابديت. [1]

[1]- تفسير پيام قرآن 4/ 59