92- تجسّم اعمال از نظر علم روز چگونه است؟

آنها كه با آيات قرآن آشنا هستند به خوبى مى‌دانند كه در قرآن آيات فراوانى داريم كه ظاهر آن حاكى از «تجسم» يا «تجسد» اعمال در قيامت است يعنى در آن روز عمل هر كس اعم از نيك و بد، در برابر او حاضر مى‌گردد و مايه نشاط و سرور، يا شكنجه و عذاب و سبب افتخار و آبرو و يا رسوائى و شرمسارى مى‌گردد.

آيا ممكن است اعمال آدمى باقى بماند، در حالى كه عبارت از مجموعه حركاتى است كه بعد از انجام محو و نابود مى‌گردد؟ و از اين گذشته آيا ممكن است «عمل» كه جزء عوارض وجود انسان است تبديل به ماده و جسم گردد، و به صورت مستقلى ظاهر شود؟

از آنجا كه بسيارى از مفسران پاسخى براى دو سؤال نداشتند چاره‌اى جز اين نمى‌ديدند كه در تفسير اين گونه آيات قرآنى قائل به حذف و تقدير باشند و بگويند منظور از «حضور عمل» يا «مشاهده اعمال» حضور و مشاهده جزاى عمل و ثواب و عقاب آن است.

ولى ما امروز فكر مى‌كنيم كه هيچ يك از دو ايراد فوق بدون پاسخ نيست، بنابراين دليلى نمى‌بينيم كه ظواهر آياتى را كه دلالت بر مجسم شدن اعمال آدمى دارد انكار كنيم.

احاديث در اين زمينه بسيار است از جمله احاديث معراج كه پيامبر صلى الله عليه و آله از كنار بهشت و دوزخ مى‌گذشت، و هر گروهى از بدكاران را به عذاب و كيفرى شبيه اعمال خود گرفتار ديد، و نيز اعمال نيكوكاران را مشاهده كرد كه سبب پيدايش مرافق تازه‌اى در بهشت مى‌شود.