83- آيا بيعت نقشى در مشروعيّت رهبرى پيامبر يا امام دارد؟

در مورد پيامبر صلى الله عليه و آله و امامان معصوم عليهم السلام كه از سوى خدا نصب مى‌شوند هيچ نيازى به بيعت نيست، يعنى اطاعت پيامبر صلى الله عليه و آله و امام معصوم عليهم السلام و منصوب از سوى او واجب است، خواه بر كسانى كه بيعت كرده باشند يا كسانى كه بيعت نكرده باشند.

و به تعبير ديگر: لازمه مقام نبوت و امامت وجوب اطاعت است، همانگونه كه قرآن مى‌گويد: أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ‌ (نساء- 59).

ولى اين سؤال پيش مى‌آيد كه اگر چنين است پس چرا پيامبر صلى الله عليه و آله كراراً از ياران خود، يا تازه مسلمانان بيعت گرفت كه دو نمونه آن در قرآن صريحاً آمده است (بيعت رضوان در سوره فتح آيه هيجدهم بيعت با اهل مكه كه در سوره ممتحنه به آن اشاره شده است.)

در پاسخ مى‌گوئيم بدون شك اين بيعتها يك نوع تأكيد بر وفادارى بوده كه در مواقع خاصى انجام مى‌گرفته، و مخصوصاً براى مقابله با بحرانها و حوادث سخت از آن استفاده مى‌شده است، تا در سايه آن روح تازه‌اى در كالبد افراد دميده شود.

ولى در بيعتهائى كه براى خلفا مى‌گرفتند بيعت به عنوان پذيرش مقام خلافت بود، هر چند به عقيده ما خلافت پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله چيزى نبود كه از طريق بيعت مردم انجام گيرد، بلكه تنها از سوى خداوند و به وسيله شخص پيامبر صلى الله عليه و آله يا امام پيشين تحقق مى‌يافت.