82- ماهيّت بيعت چيست؟ و چه تفاوتى با انتخابات دارد؟

«ماهيت بيعت» يك نوع قرار داد و معاهده ميان بيعت‌كننده از يكسو، و بيعت‌پذير از سوى ديگر است، و محتواى آن اطاعت و پيروى و حمايت و دفاع از بيعت شونده است، و بر طبق شرايطى كه در آن ذكر مى‌كنند درجات مختلفى دارد.

از لحن آيات قرآن و احاديث استفاده مى‌شود كه بيعت يك نوع عقد لازم از سوى بيعت‌كننده است كه عمل بر طبق آن واجب مى‌باشد، و بنابراين مشمول قانون كلى‌ «اوفوا بالعقود» است (مائده- 1).

بنابراين بيعت‌كننده حق فسخ را ندارد، ولى بيعت‌پذير چنانچه صلاح بداند مى‌تواند بيعت خود را بر دارد و فسخ كند، در اين صورت بيعت‌كننده از التزام و عهد خود آزاد مى‌گردد [1].

بعضى بيعت را شبيه «انتخابات» يا نوعى از آن مى‌دانند، در حالى كه مسأله انتخابات درست عكس آن است، يعنى ماهيت آن يك نوع ايجاد مسئوليت و وظيفه، و پست و مقام براى انتخاب شونده، و يا به تعبير ديگر نوعى توكيل در انجام كارى است، هر چند اين انتخاب وظائفى هم براى انتخاب‌كننده به دنبال دارد (مانند همه وكالتها) در حالى كه بيعت چنين نيست.

[1]- در ماجراى كربلا مى‌خوانيم كه امام حسين عليه السلام شب عاشورا خطبه خواند و ضمن اظهار قدردانى از يارانش بيعت خود را از آنها برداشت، تا هر جا مى‌خواهند بروند، (ولى آنها همچنان وفادار ماندند) و فرمود: فانطلقوا فى حل ليس عليكم منى زمام (كامل ابن اثير جلد 4 صفحه 57).